VIẾT (2)
( Nhân đọc VIẾT, có một nỗi ám ảnh từ những cái chết, của nữ văn sĩ Pháp M. Duras).
Nàng có ba người anh ( * )…
“Moi” chỉ “toi” ( người bạn văn, đến nhà theo lịch hẹn công việc) chỗ con ruồi mới nãy. Giãy chết. Lúc “moi” thấy nó là ba giờ hai mươi phút.
“Toi” cười. Cười không ngớt.
Con ruồi chết. “Moi” rồi cũng cười vì biết bạn mình nghĩ mình… có gì đó bất thường rồi.
Hắn XỊT gián. Gian bếp. Ba giờ sáng … khi xuống nhà làm cữ cafe.
Nó trúng thuốc chạy loạn lên. Cả bay. Vượt rồi tuột, nhanh như thế trên đoạn tường dán gạch men trắng … Hắn đã chẳng giật thót mình quờ tay phủi nó bám lên áo mình…
Nàng có ba người anh đi bộ đội …
36 trang sách ( ảnh). Từ trang 65 đến trang 101.
Cái chết của viên phi công trẻ người Anh.
Nàng viết. Ngày cuối của cuộc chiến tranh, có thể lắm. Nó lượn vòng, và gã trai hẳn đã thấy vui thích khi bắn xuống ụ pháo lính Đức bên dưới cánh bay. Chiếc Meteor, một chỗ ngồi.
Lính Đức bắn trả. Gã trai trẻ chết kẹt trong máy bay. Rơi. Vướng trên một cái cây to.
Dân làng đã đốt sáng đèn. Cả nến. Cầu nguyện cho gã trai hai mươi tuổi này suốt đêm tối đó.
Rồi họ cũng mang được gã, cùng “cái tù” bằng sắt đó xuống khỏi ngọn cây. Họ chôn gã, một mình ngay đây. Phía bên kia ( tay phải) nhà thờ là nghĩa trang của làng VAUVILLE ( tỉnh Calvados, vùng biển Normandie, nước Pháp).
Trên mộ, có một phiến đá hoa cương màu xám nhạt.
Ảnh wiki : Meteor F8 đời cuối dòng máy bay này hai người lái …
Dì nó kể: Em vừa đi học về nhà. Nghe tiếng bíp bíp nên vội vàng mang máy nhắn tin chạy đưa cho bố. Máy nổ …
Lúc em Fatima Abdullah, người Lebannon 9 tuổi, học sinh lớp 4 chết đó truyền thông đưa tin là ba giờ ba mươi phút chiều 17/9 … Có khoảng ba ngàn máy nhắn tin phát nổ hầu như cùng một lượt nhận tin nhắn …
… Để không chết người trai khói lửa
mà chết người em gái hậu phương tuổi xuân thì”. (**).
Một năm sau, có một ông già tìm đến mộ. Ông nói mình là thày giáo của trường trung học cơ sở, phía bắc Luân Đôn ( Anh). Rằng gã học trò của ông nằm đây mồ côi. Không có ai thân nhân để mà nhận tin báo tử trận.
Chính ông đã cho dân làng Vauville cái tên, để rồi họ khắc nó lên tấm bia đá xám nhạt đó : W.J. Cliffe.
Pin hay PETN gây nổ ? Chuyên gia tình báo và vũ khí nổ vẫn chỉ dừng ở mực dự đoán … Chuyện kỳ lạ ( ly kỳ và lạ lùng) của Internet thời 5.0. Thế nội dung tin nhắn là gì? Cũng lạ kỳ ( lạ lùng và kỳ bí luôn) trong một toàn cầu PHẲNG.
3+1.
Nàng chết tuổi 17. Bình hoa ngày cưới ba tháng trước giờ làm bình hoa tang, đặt trên mộ nàng. Nơi đồi hoa sim tím chạy ngút ngàn …
Và một khi không còn gì để viết. Không cả gì để đọc. Thì những cái chết rất trẻ đây này khiến ta phải gào thét. M.Duras kết thúc trang viết đau lòng này.
Ruồi hay gián … Người tuổi 9,17, hay 20. Có tên. Cả không tên.
Nỗi đau buồn, tiếc thương thường thinh lặng. Tiếc hơn, với những trả thù trả đũa rửa hận đang khiến lửa giận hoá thênh thang!
— Các chú thích của bài viết --------------
(*) thơ “Màu tím hoa sim” của Hữu Loan.
(**) lời bài hát phổ thơ Màu tím hoa sim của Dzũng Chinh.
“Moi” là tôi còn “toi” là bạn … tiếng Pháp.
VIẾT, tiểu luân văn chương của Marguerite Duras, sách liên kết xuất bản của Nhã Nam và NXB Văn học. In và phát hành năm 2009.
Nhà thơ Nguyễn Hữu Loan sinh năm 1916 ở Nga Sơn, Thanh Hóa. Ông được đánh giá là nhà thơ tài ba của dòng thơ kháng chiến chống Pháp. Sau khi đất nước sang giai đoạn đổi mới, Màu tím hoa sim của ông mới được “minh oan”, lưu hành rộng rãi. Ngoài Màu tím hoa sim, ông còn có bài thơ Đèo Cả, Cũng những thằng nịnh hót… rất nổi tiếng.
Đặc biệt, bài hát nào cũng có một đời sống riêng, được yêu thích không thua tác phẩm gốc: Những đồi hoa sim (Dzũng Chinh), Áo anh sứt chỉ đường tà (Phạm Duy), Chuyện hoa sim (Anh Bằng)… Mỗi bài hát đều gắn với những giọng ca nổi tiếng. Trong đó, Những đồi hoa sim (“Nhạn trắng Gò Công” Phương Dung hát lần đầu năm 1960), được ông thích nhất. Sau Màu tím hoa sim, nhiều tác phẩm thi ca Việt xuất hiện các cụm từ rất… Hữu Loan như “tím biền biệt”, “tím cả chiều hoang”… Vì thế, một nhà phê bình đã nói, suốt một cuộc đời dài gần trăm năm, dù có rất nhiều bài thơ xuất sắc nhưng chỉ cần mỗi Màu tím hoa sim, Hữu Loan đã nhuộm tím thi đàn Việt Nam.
Ba người anh trong câu thơ mở đầu “Nàng có ba người anh đi bộ đội” chính là ba người anh trai của bà Ninh: Lê Đỗ Khôi (chính trị viên tiểu đoàn 315, trung đoàn 165, đại đoàn 312, hy sinh ở đồi Him Lam trong chiến dịch Điện Biên Phủ sáng 7/5/1954); Lê Đỗ Nguyên (trung tướng Phạm Hồng Cư, nguyên Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam) và Lê Đỗ An (tức Nguyễn Tiên Phong, nguyên Bí thư trung ương Đoàn khóa III và IV, nguyên Phó ban Dân vận trung ương).
Sau này, ông lập gia đình với bà Phạm Thị Nhu và có với nhau 10 người con.
Màu tím hoa sim được Hữu Loan viết khi nghe tin vợ mình, bà Lê Đỗ Thị Ninh, mất. Bà là con của ông Lê Đỗ Kỳ, thời ấy là Tổng thanh tra Nông lâm toàn Đông Dương. Ông và bà cưới nhau trong những ngày ông về phép từ chiến trường. Hai tuần sau ngày cưới thì ông lại lên đường, và ba tháng sau, ông được tin bà mất.
Ban đầu, bài thơ chỉ là một bản viết tay, rồi được truyền miệng rộng rãi, sau đó mới được Nguyễn Bính đăng trên tờ Trăm Hoa, phía dưới là lời đề: “1946, khóc vợ Lê Đỗ Thị Ninh”. Người phụ nữ của ông, người vợ mà ông chỉ được sống nghĩa tào khang vỏn vẹn hai tuần vì “Tôi ở đơn vị về, cưới nhau xong là đi”, đã nằm sâu trong đất lạnh chỉ ba tháng sau ngày cưới. Bà chết đuối khi giặt quần áo bên bờ sông.
Bài thơ ấy mở ra chuỗi ngày đầy bất trắc của “kẻ sĩ” tài hoa Hữu Loan, nó bị cho là “ủy mị”, “tiểu tư sản”, “làm giảm sức chiến đấu”. Ông mang tội làm nhụt nhuệ khí, làm chùng trái tim người trên chiến trận, mang tội nghĩ đến tình riêng khi đất nước còn khói lửa.
