- “Giá đã xuống thấp thế này rồi, không thể xuống thêm được nữa”
Bản thân huyền thoại đầu tư Peter Lynch đã từng mắc sai lầm này và phải trả giá đắt.
Kaiser Industries là một tập đoàn đa ngành với nhiều dòng sản phẩm trong lĩnh vực bất động sản, đóng tàu, truyền hình, sản xuất nhôm, ….
Năm 1971 khi Lynch là một nhà phân tích chưa nhiều kinh nghiệm tại quỹ Fidelity, cổ phiếu Kaiser có lúc giảm từ 25 xuống còn 11 USD/cp. Peter Lynch nghĩ rằng đây là một mức giá hời, lãnh đạo của Fidelity nghe theo và mua vào 5 triệu cổ phiếu.
Ba tháng sau, Kaiser giảm còn 8 USD/cp. Peter Lynch lại gọi điện thoại cho mẹ mình và khuyên “múc mạnh vào” vì “giá xuống đến 10 rồi, làm sao xuống hơn được nữa?”
Thực tế là Kaiser tiếp tục giảm xuống 9, 8, 6 và cuối cùng là 4 USD/cp. Peter Lynch và những cộng sự của ông tại quỹ vẫn cố “gồng lỗ” và vài năm sau bán lại khi giá hồi phục lên 30 USD/cp. Tuy nhiên trải nghiệm kinh hoàng này đã dạy cho ông một bài học rằng giá cổ phiếu không hề dễ đoán và chỉ có một cản cứng duy nhất là 0.
- “Lúc nào giá xuống đáy là biết ngay”
Peter Lynch ví việc bắt đáy cổ phiếu cũng giống như bắt dao rơi, luôn tiềm ẩn nhiều “bất ngờ đau đớn”. Ông cho rằng nên đợi con dao đã rơi xuống đất, rung lắc một hồi rồi sau đó mới vào mua.
Ông khuyên nhà đầu tư nên quyết định mua dựa vào các tiêu chí cơ bản chứ không phải chỉ theo diễn biến giá vừa qua. Chẳng hạn, doanh thu bắt đầu tăng trở lại, bảng cân đối kế toán cho thấy doanh nghiệp có 11 USD tiền mặt trên mỗi cổ phiếu trong khi giá trên thị trường chỉ khoảng 14 USD/cp là những dấu hiệu khả quan.
“Nhà đầu tư thường không thể bắt đúng đáy cổ phiếu. Giá sẽ dao động một thời gian, có thể rất dài, rồi sau đó mới tăng”, Peter Lynch nói.
- “Giá cao thế này rồi, tăng thế nào được nữa”
Về lý thuyết, giá cổ phiếu có thể tăng vô tận, không có giới hạn nào nếu doanh nghiệp vẫn hoạt động tốt và lợi nhuận liên tục cải thiện.
Peter Lynch thường lấy Philip Morris làm ví dụ minh họa. Năm 1958, cổ phiếu hãng thuốc lá này có giá sau điều chỉnh là 0,75 USD/cp. Năm 1961, giá lên thành 2,5 USD, nhiều nhà đầu tư sốt ruột muốn chốt lời vì “Tăng mạnh thế rồi, còn lên đến đâu được nữa?”
11 năm sau đó, giá cổ phiếu đã lên 17,5 USD, cao gấp 7 lần mức năm 1961 và 23 lần mức của thập niên 1950, nhiều nhà đầu tư lại bán ra vì tin chắc Philip Morris không thể lên được nữa.
Thực tế đến năm 1988, Philip Morris có giá 124 USD/cp, tức là tăng 166 lần trong 30 năm. Người đầu tư 1.000 USD vào Philip Morris sẽ có 166.000 USD, đó là còn chưa kể đến 23.000 USD tiền cổ tức tiền mặt.
Công ty thuốc lá này quyết định chia tách cổ phiếu theo tỷ lệ 4:1 để hạ giá đơn vị, giúp cổ phiếu phù hợp hơn với nhà đầu tư nhỏ lẻ.
Những người không kiên trì “gồng lãi” và cho rằng cổ phiếu không thể tăng quá một ngưỡng nào đó sẽ bỏ lỡ cơ hội “ăn bằng lần” với các cổ phiếu tốt, có câu chuyện tăng trưởng dài hạn.
Thị trường chứng khoán Mỹ còn nhiều cổ phiếu khác tăng giá hàng trăm lần như Home Depot, Coca Cola, Toys “R” Us, … Chính Peter Lynch từng bị “mất hàng” Toys R Us vì bán quá sớm khi giá còn tiếp tục lên cao.
Thị trường chứng khoán Việt Nam không có lịch sử lâu đời như Mỹ nhưng cũng có nhiều cổ phiếu lớn đã tăng mạnh từ khi lên sàn như Vietcombank (Mã: VCB), Hòa Phát (Mã: HPG), Thế Giới Di Động (Mã: MWG), Vàng bạc Đá quý Phú Nhuận (Mã: PNJ), …
- “Giá chỉ 3 USD/cp, có gì để mất đâu mà không thử?”
Nhiều người lầm tưởng rằng cổ phiếu có giá thấp an toàn hơn cổ phiếu giá cao, kiểu như 3 USD/cp an toàn hơn 50 USD/cp, hay 3.000 đồng/cp an toàn hơn 50.000 đồng/cp.
Thực ra, bất kể giá cổ phiếu là 50.000 hay 3.000, nếu công ty phá sản thì nhà đầu tư cũng đều trắng tay.
Nếu bạn dùng 100 triệu đồng để mua cổ phiếu với giá 3.000 đồng/cp và cô hàng xóm của bạn dùng 100 triệu đồng để mua với giá 50.000 đồng/cp rồi sau đó giá sụt về 0 thì cả hai người đều mất sạch 100 triệu.
Và giá cổ phiếu hoàn toàn có thể giảm về 0, đừng nghĩ rằng “giá thấp thế này rồi, không thể xuống thêm được nữa”.
Nếu giá còn 100 đồng/cp, kết cục của hai nhà đầu tư sẽ khác nhau đôi chút. Người mua ở giá 50.000 sẽ mất 99,8% tiền gốc, người mua ở giá 3.000 sẽ chỉ lỗ 96,7%.
- “Rồi sẽ đến lúc, doanh nghiệp quay về thời hoàng kim, giá quay lại mức cũ”
Mỗi năm có hàng nghìn công ty phá sản, nhiều doanh nghiệp chỉ còn thoi thóp với các xác khô, chưa kể các công ty bị mua lại với giá rẻ mạt. Rất nhiều doanh nghiệp và cổ phiếu không bao giờ có thể lấy lại phong độ trước kia, nhà đầu tư không nên kỳ vọng viển vông.
- “Trước bình minh là lúc trời tối nhất”
Tâm lý con người dễ ngộ nhận rằng một khi sự việc đã chuyển biến xấu, nó sẽ không thể tồi tệ hơn nữa mà sẽ bắt đầu cải thiện.
Năm 1981, ở Mỹ có 4.520 dàn khoan dầu hoạt động ở Mỹ. Đến năm 1984 con số giảm còn 2.200 và nhiều người đổ xô mua cổ phiếu dịch vụ dầu khí vì cho rằng thị trường đã xuống đến đáy, đã tới lúc “khổ tận cam lai”. Thực tế, đến năm 1986 Mỹ chỉ còn 686 dàn khoan đang hoạt động. Tháng 1/2021, con số chỉ còn 378.