Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Đào Minh Tú mới đây đã đề cập đến việc tiến tới bỏ cơ chế Room tín dụng – một thay đổi quan trọng trong chính sách điều hành tín dụng của Việt Nam.
Hai Cơ Chế Quản Lý Tăng Trưởng Tín Dụng
Hiện nay, tăng trưởng tín dụng của các ngân hàng thương mại (NHTM) được quản lý thông qua hai cơ chế chính:
- Room tín dụng – Cơ chế phân bổ hạn mức tăng trưởng tín dụng hàng năm theo quy định tại Thông tư 52/2018/TT-NHNN và Thông tư 23/2021/TT-NHNN.
- Tỷ lệ an toàn vốn (CAR) – Được quy định tại Thông tư 41/2016/TT-NHNN, tuân theo chuẩn Basel II.
Room Tín Dụng: Công Cụ Định Hướng Dòng Tiền
Hằng năm, NHNN đặt ra mục tiêu tăng trưởng tín dụng cho toàn hệ thống, ví dụ năm 2025 có thể đặt mức 16%. Trong phạm vi này, NHNN sẽ phân bổ hạn mức tín dụng cho từng ngân hàng dựa trên các tiêu chí đánh giá theo Thông tư 52, trong đó các ngân hàng có chất lượng tài sản tốt, hoạt động bền vững sẽ được cấp hạn mức cao hơn, ngược lại các ngân hàng có rủi ro cao sẽ bị giới hạn mức tăng trưởng thấp hơn.
Việc áp dụng Room tín dụng giúp kiểm soát dòng tiền, hạn chế tín dụng chảy vào các lĩnh vực rủi ro cao, đảm bảo sự ổn định hệ thống tài chính. Tuy nhiên, hạn chế của cơ chế này là có thể kìm hãm tăng trưởng, đặc biệt trong những giai đoạn kinh tế cần kích thích mạnh mẽ.
CAR: Cơ Chế Tăng Trưởng Tự Nhiên Nhưng Thiếu Định Hướng
Tỷ lệ CAR (Capital Adequacy Ratio) được tính bằng tổng vốn tự có trên tổng tài sản có rủi ro và có mức tối thiểu là 8%, tương đương mức đòn bẩy tín dụng 12,5 lần. Nguyên tắc chung là ngân hàng có CAR càng cao thì khả năng mở rộng tín dụng càng lớn.
Về mặt vận hành, CAR có xu hướng tăng tự nhiên khi ngân hàng duy trì hoạt động hiệu quả: huy động vốn với lãi suất thấp và cho vay với lãi suất cao hơn, tạo ra lợi nhuận giúp nâng cao vốn chủ sở hữu. Tuy nhiên, CAR cũng phụ thuộc vào tính thanh khoản của tài sản (tính lỏng) – một yếu tố mà tại Việt Nam còn nhiều hạn chế.
Hạn chế của CAR là không trực tiếp kiểm soát dòng tiền vào các lĩnh vực cụ thể. Chỉ cần ngân hàng duy trì tỷ lệ CAR đúng quy định, họ có thể mở rộng tín dụng mà không cần quan tâm quá nhiều đến chất lượng tài sản đảm bảo. Điều này có thể dẫn đến tăng trưởng tín dụng nhanh chóng, nhưng cũng làm gia tăng rủi ro khi thị trường gặp khủng hoảng thanh khoản, như đã từng xảy ra vào năm 2023.
Đánh Giá Chính Sách Trong Bối Cảnh Hiện Tại
Cơ chế Room tín dụng giúp kiểm soát rủi ro hệ thống và đảm bảo tăng trưởng bền vững, trong khi cơ chế CAR tạo điều kiện cho tín dụng mở rộng linh hoạt hơn. Trong bối cảnh kinh tế cần thúc đẩy tăng trưởng mạnh mẽ, việc cân nhắc giữa kiểm soát rủi ro và thúc đẩy tín dụng là điều cần thiết. Do đó, việc bỏ Room tín dụng sẽ đòi hỏi các công cụ giám sát bổ sung nhằm kiểm soát dòng vốn và tránh nguy cơ tín dụng chảy vào các lĩnh vực đầu cơ quá mức.