Bộ Tài chính Việt Nam vừa đề xuất miễn trừ áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung (QDMTT) theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu đối với các dự án BOT điện có bảo lãnh Chính phủ. Đề xuất này nhằm tránh nguy cơ phát sinh nghĩa vụ bồi thường tài chính cho nhà đầu tư trong trường hợp có sự thay đổi về chính sách thuế và tác động tiêu cực đến hiệu quả tài chính của các dự án.
Dự thảo Nghị quyết sửa đổi Nghị quyết số 107/2023/QH15, liên quan đến việc áp dụng QDMTT, sẽ được trình Quốc hội xem xét tại Kỳ họp thứ 10 vào tháng 10/2025. Bộ Tài chính hiện đang lấy ý kiến rộng rãi về dự thảo này.
Bối cảnh của đề xuất
Trong giai đoạn từ năm 2005 đến 2015, Việt Nam đối mặt với nhu cầu điện năng tăng mạnh trong khi nguồn lực nhà nước còn hạn chế. Chính vì vậy, Chính phủ đã đưa ra chính sách thu hút các nhà đầu tư tư nhân, đặc biệt là các nhà đầu tư nước ngoài, để phát triển các dự án điện theo hình thức BOT (xây dựng – kinh doanh – chuyển giao). Các dự án BOT điện đều được Chính phủ cam kết bảo đảm ổn định chính sách, với các điều khoản quan trọng liên quan đến việc bồi thường thiệt hại tài chính nếu có thay đổi về pháp luật hoặc chính sách ảnh hưởng tiêu cực đến dòng tiền và khả năng thu hồi vốn của nhà đầu tư.
Tuy nhiên, theo Nghị quyết số 107/2023/QH15, việc áp dụng QDMTT đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, bao gồm các công ty BOT điện, có thể dẫn đến nghĩa vụ thuế bổ sung, làm giảm dòng tiền và tỷ suất hoàn vốn của các dự án. Nếu không có biện pháp khắc phục, điều này có thể được coi là “Sự kiện Chính phủ” trong hợp đồng BOT, dẫn đến nghĩa vụ bồi thường cho nhà đầu tư.
Tác động từ việc áp dụng QDMTT
Các cơ quan chức năng đã tiến hành đánh giá sơ bộ về tác động tài chính của việc áp dụng QDMTT đối với một số dự án BOT điện lớn tại Việt Nam. Cụ thể, thiệt hại tài chính ước tính do tác động của việc thu thuế bổ sung có thể lên đến hàng triệu USD đối với các dự án như Mông Dương 2, Vĩnh Tân 1, Nghi Sơn 2, Vân Phong 1, Vũng Áng 2 và Hải Dương. Cụ thể, Dự án Mông Dương 2 ước tính thiệt hại khoảng 14,4 triệu USD, trong khi Dự án Nghi Sơn 2 có thể thiệt hại lên đến 189,53 triệu USD vào năm 2047.
Với tổng số thuế bổ sung có thể phát sinh lên đến 425,83 triệu USD cho 6 dự án BOT điện, Bộ Tài chính nhận định rằng việc áp dụng QDMTT có thể làm giảm tính khả thi và hiệu quả tài chính của các dự án này.
Các phương án giải quyết
Bộ Tài chính đã đưa ra hai phương án giải quyết vấn đề này. Phương án thứ nhất là điều chỉnh giá điện theo hợp đồng mua bán điện (PPA) để giúp các nhà đầu tư bù đắp thiệt hại tài chính. Tuy nhiên, phương án này có thể làm tăng giá điện đầu ra, gây ảnh hưởng đến ổn định kinh tế vĩ mô và an ninh năng lượng quốc gia.
Phương án thứ hai là gia hạn thời gian vận hành các dự án BOT, nhưng đây cũng là một giải pháp khó khả thi do liên quan đến các hợp đồng đã ký kết về đất đai, hạ tầng và tài chính. Việc kéo dài thời gian vận hành cũng có thể làm ảnh hưởng đến Quy hoạch điện quốc gia và cam kết của Trung Quốc về việc ngừng tài trợ các dự án nhiệt điện than mới ở nước ngoài.
Đề xuất miễn trừ QDMTT cho các dự án BOT điện
Do những khó khăn và rủi ro tài chính từ việc áp dụng QDMTT, Bộ Tài chính đã đề xuất miễn trừ áp dụng quy định này đối với các dự án BOT điện có bảo lãnh Chính phủ. Đề xuất này nhằm tránh làm tăng chi phí hoạt động của các dự án, đồng thời không gây áp lực lên giá điện đầu ra.
Việc miễn trừ QDMTT cũng sẽ giúp bảo vệ các cam kết bảo lãnh Chính phủ đối với các nhà đầu tư nước ngoài, từ đó duy trì lòng tin và thu hút thêm vốn đầu tư vào các lĩnh vực hạ tầng thiết yếu, đặc biệt là trong ngành năng lượng. Việc tuân thủ các cam kết này sẽ góp phần ổn định môi trường đầu tư và bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia trong dài hạn.
Kết luận
Với đề xuất miễn trừ áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung đối với các dự án BOT điện có bảo lãnh Chính phủ, Bộ Tài chính mong muốn bảo vệ quyền lợi của các nhà đầu tư, đồng thời đảm bảo không gây ra những tác động tiêu cực đến kinh tế và an ninh năng lượng quốc gia. Đề xuất này sẽ tiếp tục được Quốc hội xem xét và quyết định trong kỳ họp tới, với hy vọng mang lại giải pháp hợp lý cho các vấn đề phát sinh trong quá trình triển khai các dự án BOT điện.