Washington, 3/4 – Tổng thống Mỹ Donald Trump chính thức công bố mức thuế quan 46% áp lên hàng hóa Việt Nam, đi kèm nhận xét “Việt Nam là nhà đàm phán tuyệt vời, tôi yêu quý họ” – nhưng vẫn không ngần ngại ra đòn thương mại. Đáng chú ý, ông Trump nhắc lại cáo buộc Việt Nam “thao túng tiền tệ”, đồng thời áp dụng công thức tính thuế đặc biệt bao gồm thuế nhập khẩu, phí chống phá giá và điều chỉnh tỷ giá, đẩy tổng mức thuế áp với Việt Nam lên 46%.
Phản ứng thị trường & chính trị:
- Giới phân tích bất ngờ vì con số cao hơn dự báo và đang chờ đợi phản ứng của Việt Nam.
- Đàm phán có thể diễn ra gấp rút trong tuần này (trước ngày 9/4 khi thuế có hiệu lực), khoảng cách địa lý là một trở ngại với Việt Nam
- Một số mặt hàng như dệt may, thủy sản, đồ gỗ chịu tác động trực tiếp, trong khi nhóm hàng như dược phẩm, chất bán dẫn, vàng hay năng lượng được miễn trừ.
Quan điểm cá nhân:
- Chiến thuật “trả giá cao”: Việc ông Trump đưa ra mức thuế “khởi điểm” cực cao có thể là đòn ép để giành lợi thế đàm phán. Nếu thị trường phản ứng tiêu cực, Mỹ có thể điều chỉnh bằng danh sách hàng hóa ngoại lệ.
- Nguy cơ dịch chuyển chuỗi cung ứng: Xu hướng đánh thuế nặng vào châu Á (so với Mỹ Latin) có thể khiến doanh nghiệp chuyển hướng đầu tư, đe dọa vị thế xuất khẩu của Việt Nam trong dài hạn.
- Ẩn số tỷ giá: Cáo buộc thao túng tiền tệ sẽ tiếp tục là điểm nóng, đòi hỏi Ngân hàng Nhà nước có phản ứng rõ ràng để tránh bị trừng phạt bổ sung.
Dù được Mỹ đánh giá là đối tác khéo đàm phán, Việt Nam không tránh khỏi sức ép từ chính sách “nước Mỹ trên hết” của ông Trump. Việc Mỹ áp thuế 46% có thể gây áp lực lớn lên thị trường chứng khoán, đặc biệt cổ phiếu các doanh nghiệp xuất khẩu chủ lực như dệt may, thủy sản và đồ gỗ. Tuy nhiên, tác động tổng thể sẽ phụ thuộc vào khả năng thích ứng của doanh nghiệp và các biện pháp hỗ trợ từ Chính phủ. Thị trường có thể biến động rất mạnh trong thời gian tới.
Cập nhật chính sách thuế quan của Trump:
Những trường hợp được miễn trừ:
Theo thông tin mới nhất từ Wall Street Journal, chính quyền Trump đã công bố danh sách các trường hợp được miễn trừ thuế quan, trái ngược với lập trường cứng rắn ban đầu.
Những con số quan trọng:
• Tổng giá trị miễn thuế: 644 tỷ USD
• Canada và Mexico: 185 tỷ USD
• Các nước khác: 459 tỷ USD
• Chiếm khoảng 20% tổng giá trị nhập khẩu của Mỹ
Tuy nhiên, nhiều mặt hàng vẫn chịu thuế quan theo ngành cụ thể như:
• Thép và nhôm
• Ô tô
• Dược phẩm
• Gỗ và khoáng sản
• Chất bán dẫn
Đáng chú ý: Các sản phẩm dầu khí và năng lượng được miễn trừ thuế quan.
Đọc thêm chi tiết tại Wall Street Journal
Chính sách thuế quan của Mỹ dưới thời ông Trump đang có những điều chỉnh đáng chú ý. Mặc dù từng áp dụng chính sách thương mại cứng rắn, chính quyền hiện tại đã công bố danh sách các mặt hàng được miễn trừ, với tổng giá trị lên đến 644 tỷ USD – chiếm khoảng 20% tổng kim ngạch nhập khẩu. Canada và Mexico là hai quốc gia được hưởng ưu đãi lớn nhất.
Tuy vậy, nhiều ngành quan trọng như thép, nhôm, ô tô, dược phẩm và chất bán dẫn vẫn nằm trong diện chịu thuế. Việc chọn lọc miễn trừ thuế cho các mặt hàng như dầu khí và năng lượng cho thấy Mỹ đang tính toán lại lợi ích chiến lược trong xuất khẩu và an ninh năng lượng.
Theo đánh giá của SSI Research, chính sách thuế quan có thể tạo ra những biến động nhất định cho chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong các lĩnh vực liên quan đến xuất khẩu của Việt Nam. SSI lưu ý rằng các diễn biến chính sách từ Mỹ sẽ ảnh hưởng tới tâm lý thị trường, dòng vốn toàn cầu và triển vọng xuất khẩu của các nhóm ngành như dệt may, thủy sản và điện tử – vốn phụ thuộc lớn vào thị trường Mỹ.
Diễn biến leo thang căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc
- Biến động “điên rồ” của thị trường chứng khoán Mỹ
- Chỉ số S&P 500 (SPX) ghi nhận phiên giao dịch kỷ lục với dao động 5% trong ngày. Thị trường mở cửa tăng mạnh 4% do kỳ vọng giải tỏa căng thẳng thương mại, nhưng nhanh chóng lao dốc về -1% khi Trung Quốc phá giá đồng Nhân dân tệ (CNY) và bán ồ ạt trái phiếu chính phủ Mỹ.
- Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung bước vào giai đoạn căng thẳng
- Phía Mỹ: Thuế quan 104-110% áp dụng từ đêm 08/04, nhắm vào hàng hóa Trung Quốc. Trump tuyên bố sẵn sàng đàm phán nhưng yêu cầu các nước đồng minh (Nhật Bản, Hàn Quốc) ủng hộ .
- Phía Trung Quốc: Bán 80 tỷ USD trái phiếu chính phủ Mỹ (10% dự trữ), phá giá CNY xuống 7.2 CNY/USD - mức thấp nhất từ 2013. Động thái này làm lợi tức trái phiếu Mỹ tăng đột biến, đe dọa kế hoạch đáo hạn nợ 9,200 tỷ USD của Mỹ .
- Các phương thức thao túng tiền tệ của Trung Quốc đang thực hiện:
- Bơm tiền vào nền kinh tế thông qua các giao dịch reverse repo (93.5 tỷ CNY đêm 07/04).
- Can thiệp trực tiếp bằng cách mua/bán USD trên thị trường offshore.
- Định hướng thị trường thông qua điều chỉnh tỷ giá midpoint, tạo hiệu ứng domino để CNY giảm giá “tự nhiên” mà vẫn bảo toàn dự trữ ngoại hối .
Hậu quả: Các thị trường mới nổi (Việt Nam, Thái Lan) đối mặt nguy cơ bán tháo hàng hóa do mất lợi thế cạnh tranh giá. (Người viết: Tiến Thành SSI)
- Kịch bản “Fortress America” và mục tiêu dài hạn của Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent
- Tái cấu trúc thương mại toàn cầu thành các khối (trade blocks) dựa trên thể chế chính trị tương đồng.
- Cô lập Trung Quốc bằng cách ép nước này phá giá CNY 20-40%, gây chảy máu vốn FDI.
- Bảo vệ chuỗi cung ứng Mỹ thông qua hiệp định USMCA, siết chặt tiêu chuẩn xuất xứ hàng hóa .
Đây có thể xem là cuộc “chiến tranh lạnh kinh tế” lớn nhất kể từ sau 1945
Ba áp lực chính của nền kinh tế toàn cầu hiện nay – sự sụp đổ của Yên Carry Trade, leo thang căng thẳng thương mại Mỹ-Trung, và cơn địa chấn trên thị trường trái phiếu – không tồn tại độc lập mà đan xen thành một cơn bão, phơi bày mâu thuẫn sâu sắc giữa chính sách tiền tệ và xung đột địa chính trị .
-
Yên Carry Trade sụp đổ không chỉ là khủng hoảng của Nhật Bản, mà còn là dấu hiệu cho thấy cơ chế “mỏ neo lãi suất toàn cầu” đã vỡ vụn. Khi BOJ mất kiểm soát lợi tức trái phiếu dài hạn (20–30 năm), dòng tiền ồ ạt rút khỏi tài sản rủi ro (từ trái phiếu Mỹ đến Bitcoin) đẩy USD/JPY xuống 143 và làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu thanh khoản toàn cầu .
-
Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung đã vượt khỏi phạm vi thuế quan, trở thành cuộc đụng độ đa chiều giữa công nghệ, an ninh mạng, và kiểm soát chuỗi cung ứng. Việc Trung Quốc cấm Boeing 737 Max và Mỹ trừng phạt chip bán dẫn cho thấy hai nền kinh tế đang dùng “vũ khí hóa thương mại” để giành ưu thế chiến lược, bất chấp thiệt hại lên tăng trưởng toàn cầu (hoạt động cảng Trung Quốc giảm 9.7% chỉ trong 1 tuần) .
-
Áp lực trái phiếu toàn cầu phản ánh sự bất ổn của hệ thống tài chính: việc Nhật Bản bán tháo 50 tỷ USD trái phiếu Mỹ để tái cân bằng danh mục không chỉ đẩy lợi tức tăng vọt, mà còn cho thấy sự mong manh của các kênh đầu tư an toàn truyền thống. Động thái Treasury Buyback của Mỹ – dùng nợ ngắn hạn lãi cao để mua lại trái phiếu đáo hạn – như một giải pháp tạm thời, làm lộ rõ nghịch lý của chính sách tiền tệ trong thời đại bất ổn .
Quan điểm tổng thể:
Ba cuộc khủng hoảng này – Yên Carry Trade, thương chiến Mỹ-Trung, và sóng ngầm trái phiếu – là biểu hiện của một thực tế: toàn cầu hóa đang bị “đe dạo” bởi chủ nghĩa dân tộc kinh tế và tính toán địa chính trị. Sự phụ thuộc lẫn nhau từng là động lực tăng trưởng giờ trở thành “dây thòng lọng” – khi Nhật Bản vật lộn thoát bẫy thanh khoản, Mỹ-Trung biến thương mại thành mặt trận mới, và thị trường vốn trở thành nơi “chảy máu” vốn đầu cơ. Đây không chỉ là khủng hoảng chu kỳ, mà là sự xói mòn hệ thống – nơi rủi ro chính sách và thị trường khuếch đại lẫn nhau, đe dọa tái định hình trật tự kinh tế thế giới .
