Hôm nay, Thứ Năm mùng 10 Tháng Tám, 2023, Bộ Lao Động Mỹ cho biết là so với 12 tháng trước Chỉ số Giá hàng Tiêu thụ (Consumer Price Index) tăng 3,2% vào Tháng Bảy. Nếu loại bỏ giá hai mặt hàng có nhiều dao động theo mùa, là năng lượng và thực phẩm, thì chỉ số cốt lõi tăng 4,7%.
Mấy tin đó có nghĩa là gì mà người ta cần quan tâm?
Khi thấy hai con số trên đều TĂNG so với trước đó, người ta có thể tưởng lầm là lạm phát (đà tăng giá của hàng hóa và dịch vụ) có tăng. Sự thật lại trái ngược.
Câu hỏi đầu tiên ta cần nêu ra là tăng so với cái gì, vào lúc nào?
MỘT: Tăng là so với giá cả vào Tháng Bảy năm 2022, nên ta gọi là ‘quy ra toàn năm’ (“year-on-year”, báo chí viết tắt là YoY hay y/y) hay ‘cùng kỳ năm ngoái’ thì rõ hơn. Khi đó, giới kinh tế lập tức kiểm lại và thấy ra cơ sở của sự so sánh là tình hình giá cả vào năm ngoái. Mà năm ngoái thì giá năng lượng (dầu thô và khí đốt) sụt mạnh. Vì vậy, chỉ số giá cả năm nay gây ấn tượng (là gây cảm tưởng, ta nên tránh lạm dụng chữ ‘ấn tượng’ hồ đồ bao hàm quá nhiều thứ trong nước!) là lạm phát tăng!
HAI: số liệu cốt lõi (core measure) không đếm giá năng lượng và thực phẩm thật ra tiếp tục giảm trong 12 tháng qua tính đến Tháng Bảy. Nếu so với Tháng Sáu là 4,8% thì 4,7% tức là có giảm.
BA: thay vì so sánh với cùng kỳ năm ngoái mà so với tháng trước (Tháng Bảy) của năm nay thì lạm phát chung tăng 0,2% trong Tháng Bảy. Số liệu cốt lõi cũng tăng như vậy: không đáng kể!
BỐN: Đi vào chi tiết các mặt hàng thì cư trú (shelter), bảo hiểm xe hơi và học phí giáo dục tăng trong Tháng Bảy, chứ tiền vé máy bay, xe hơi cũ và xe vận tải thì giảm!
NĂM: Ngân hàng Trung ương Mỹ không nhảy nhổm vì loại dữ kiện tăng giảm rất ít như vậy. Hàng ngày họ nhìn rộng và xa hơn vào rất nhiều dữ kiện, để đến kỳ họp tới của Ủy ban FOMC (19-20 Tháng Chín) thì sẽ tính và công bố vào ngày Thứ Tư 20/9.
THÀNH PHẦN CẤU THÀNH CPI GỒM NHỮNG GÌ?
Văn phòng Thống kê của Bộ Lao Động Hoa Kỳ lập ra chỉ số CPI gồm tám loại chi phí của thị dân (dân số thành thị, Urban) và còn cho mỗi loại một tỷ trọng so với tổng số. Xin chú ý là họ đếm tỷ trọng khá chi tiết, đến ba số sau số phẩy, và mỗi năm lại điều chỉnh cấu trúc một lần! Sau đây là số liệu và thứ tự của Bureau of Labor Statistics (BLS) vào Tháng 12, 2022:
1/ Thực phẩm và Nước uống (14,376%)
2/ Gia cư (44,384%)
3/ Quần áo và trang sức (2,479%)
4/ Vận chuyển (16,744%)
5/ Bảo dưỡng Y tế (8,108%)
6/ Giải trí (5,385%)
7/ Giáo dục và Giao tiếp (5,845%)
8/ Hàng hóa và Dịch vụ khác (2,677%)
Ngó vào danh mục trên ta thấy BLS chọn thứ tự các khoản chi không vì nhiều/ít mà vì mức độ cần thiết. Nói theo dân ta, đó là ăn uống, ăn ở, và ăn mặc
Kế tiếp là Vận chuyển trước Y tế, là Giải trí trước Giáo dục và Giao tiếp (Communication). Loại chi tiêu linh tinh là hàng hóa và dịch vụ (Goods & Services) gồm hầm bà lằng đủ thứ, thuốc lá, mỹ phẩm, dịch vụ tài chánh và cả chi phí tống táng…
Qua danh mục đó ta có thể hình dung ra bức tranh xã hội của nước Mỹ. Mà đi vào chi tiết tài chánh thì ta nên ngẫm nghĩ về - trời ơi – chính trị: khoản chi tăng giá mạnh nhất, gần 120%, từ hơn 20 năm qua là Medical Care (tôi cố dịch là Bảo dưỡng Y tế). Và ngược lại, chi phí về quần áo, trang sức thì giảm nhiều nhất. Còn chi phí về vận chuyển thì trồi sụt thất thường là vì giá xăng dầu.
Văn phòng BLS không gom năng lượng vào một mục mà chia cho Gia cư và Vận chuyển, trong khi họ cũng biết giá xăng dầu gián tiếp chi phối loại hàng hóa và dịch vụ linh tinh ở dưới cùng. Điều đó cho thấy họ theo dõi giá Năng lượng trong hai mục Gia cư và Vận chuyển. Nếu tìm hiểu kỹ, ta được biết BLS cho Năng lượng một tỷ trọng đáng kể là 6,9% số chi tiêu của các hộ gia đình Hoa Kỳ, là tổng số 3,3% vận chuyển và 3,6% cho Gia cư (máy lạnh hay máy sưởi).
Giới kinh tế và hoạch định chính sách, kể cả Ngân hàng Trung ương Fed thường chú ý đến số liệu cốt lõi của Chỉ số CPI, không kể Năng lượng và Thực phẩm. Nhưng sự đời nó nhiêu khê rắc rối; 1/ Năng lượng bị chia cho Vận chuyển và Gia cư; 2/ Thực phẩm gồm có… đặc và lỏng, mà BLS cho rượu và bia vào nước uống, chứ trà, cà phê hay nước ngọt như Pepsi hay Coca lại không nằm trong chỉ số cốt lõi về lạm phát!..
Câu hỏi được nêu ra là số liệu cốt lõi trong chỉ số lạm phát (gọi cho gọn là Core Inflation) có là thước đo chính xác cho Fed lấy quyết định về lãi suất hoặc chi phối phân lời trái phiếu hay không?
Nguồn: Sưu tầm
Bài viết: (2) Facebook