Thuở còn cắp sách tới trường, nhắc đến một bài toán nào đó, chúng ta thầm biết rằng không chỉ có một cách giải mà có rất nhiều cách giải khác nhau. Trên thị trường chứng khoán cũng vậy, để thực thi tham vọng chinh phục thị trường ai cũng có một phương pháp, một cách giải riêng.
Hiện thời với rất nhiều phương pháp có thể đề cập như Ngắn hạn, Dài hạn, Tăng trưởng, Dao động,…Cùng với các công cụ bổ trợ từ phân tích Vĩ mô, phân tích Ngành, phân tích Doanh nghiệp và phân tích Kỹ thuật. Từ đó vô hình chung khiến thị trường có muôn hình vạn trạng, nhiều gam màu sáng tối và đầy biến hóa.
Qua môi trường, qua những cuốn sách đã đọc, qua cách cảm nhận cuộc sống,… mỗi cá nhân mày mò tìm một thứ phù hợp với niềm tin cốt lõi. Rồi từ đó, xây dựng một phương pháp luận, một nền tảng kiến thức và công cụ để tự tin vạch màn bí ẩn, dự đoán hay định hình thị trường.
Có thể nói mỗi phương pháp sẽ có ưu điểm ở thời điểm này và hạn chế ở một vài thời điểm khác. Và cũng chính các phương pháp khác nhau tạo ra những điểm vào, ra lệnh khác nhau. Cuốn theo, người có niềm vui ở biến động giá này nhưng một nơi khác lại có người lại mang đầy sự lo lắng.
Khi đã dấn thân vào thị trường thì chuyện thất bại ở một vài giao dịch chỉ là sớm muộn. Và sau những lần thất bại đó, chúng ta lại tự hỏi. Tại sao mình thất bại? Rồi tiếp tục lao đầu vào phân tích, dự đoán thị trường và kiếm tìm sự toàn vẹn.
Nhưng trớ trêu thay dù có là nhà phân tích giỏi như thế nào, thì việc dự đoán thị trường chính xác thực sự không thể. Thị trường vẫn luôn biết cách tạo ra bất ngờ này đến mất ngờ khác.
Không thể phủ nhận khả năng phân tích thị trường tốt, góp phần vào thành công, nhưng chúng không phải yếu tố quyết định giúp tách biệt những người chiến thắng dài hạn với những người còn lại.
Với những ai đã chinh chiến trên thị trường lâu năm thì có một thứ còn quan trọng hơn gấp nhiều lần so với phân tích thị trường. Đó chính là kiểm soát cảm xúc. Vượt lên trên tất cả không quá khi nói rằng “KIỂM SOÁT CẢM XÚC” là thứ quyết định tới 90% thành quả giao dịch của một nhà đầu tư. Vì sao lại nói vậy?
Qua bao nhiêu thế hệ, bao nhiêu chu kỳ lên rồi lại xuống, nhưng cảm xúc của con người không bao giờ thay đổi. Vẫn tham lam, hy vọng, giận dữ, sợ hãi,… Và khi bị nó chi phối, con người trở thành các sinh vật phi lý trí không hơn không kém. Những ý tưởng tốt bị chôn vùi, sau một phiên biến động mạnh. Một cổ phiếu được cho là đáng đầu tư nhất, lại mang tới những khoản lỗ không muốn nhắc tới nhất và hàng trăm bi kịch kéo theo bằng những cụm từ quen tai “Giá như mình kiên nhẫn hơn một chút, giá như mình dứt khoát hơn một chút”.
Thị trường vẫn ở đó và đầy rẫy những biến động khiến ta khó lòng có thể biết chắc nhưng cũng mang tới vô vàn cơ hội. Từ đó, tâm thế vững chắc được xây đắp bằng sự điềm tĩnh, kiên nhẫn, dứt khoát, thực sự quá đỗi cần thiết cho bất cứ ai. Khi tăng không quá vui, khi giảm không quá buồn, đích thực là cảnh giới mà nhà đầu tư thành công nào cũng hướng đến.
Vậy quản lý tốt cảm xúc sẽ giúp ích được gì?
Không còn xáo động bởi những biến chuyển ngẫu nhiên ngắn hạn, rồi đánh mất vị thế ở cổ phiếu tiềm năng hoặc chốt lời quá sớm. Tình trạng này rất dễ xảy ra khi chúng ta theo dõi bảng điện quá sát sao và đọc thông tin trên mạng truyền thông quá nhiều, vô tình vắt kiệt sự kiên nhẫn nội tại. Rồi khi áp lực quá lớn làm ta sợ hãi, những hành động phi lý ngoài tầm kiểm soát diễn ra như một điều tất yếu.
Không còn quá mong mỏi diễn biến thị trường theo ý mình. Khi thị trường đi theo chiều hướng ngược lại, không trở nên gắt gỏng, tức giận hay buồn bã. Rồi muốn chứng tỏ thị trường sai bằng cách các giao dịch trả thù, đẩy bản thân vào vòng xoáy cờ bạc từ khi nào không hay.
Luôn giữ được tâm lý điềm nhiên, trung lập. Không còn quá hứng khởi hay buồn chán, không tích cực cũng không tiêu cực. Ví đơn giản thị trường dấu hiệu tăng thì mua, thị trường có dấu hiệu giảm thì bán, dù cho bản chất con người thường không muốn đơn giản như vậy và luôn yêu cầu thứ phức tạp.
Từ đó, trở thành một người kỷ luật hơn và tận dụng dòng chảy của thị trường hiệu quả hơn. Khi không còn dự đoán thị trường nữa và chấp nhận như nó vốn có. Các cơ hội đến theo phương pháp định sẵn cho thấy tiềm năng, dù thích hay không thì cũng hành động. Và ở chiều ngược lại, cổ phiếu chạm điểm dừng lỗ ban đầu thì cũng nhẹ nhành buông bỏ.
Các giải pháp giúp chúng ta kiểm soát cảm xúc được tốt hơn?
- Kế hoạch giao dịch rõ ràng.
Một kế hoạch rõ ràng là gì? Là sau khi chúng ta đã có một danh mục quan tâm, phải xác định cụ thể các điểm nhất định phải hành động. Từ đó, mặc nhiên việc duy trì kỷ luật sẽ được tiềm thức hoạt động một cách dễ dàng hơn, mà không xảy ra quá nhiều sự xung đột bản thể.
- Không xem bảng điện thường xuyên. Sử dụng biểu đồ tuần.
Việc theo dõi sát diễn biến liên tục của thị trường, tưởng chừng là một ý kiến hay để có thể nắm bắt được cơ hội cũng như hành động kịp thời. Tuy nhiên, việc này vô tình khiến tâm lý của con người trở nên biến động và thay đổi thất thường nhất. Hãy tưởng tượng, chúng ta đang đứng trên một con tàu lượn, liệu bạn có giám chắc mình sẽ đi hết quảng đường mà không cạn kiệt sinh lực.
Để tránh hiện trạng này, chúng ta nên sử dụng đồ thì tuần thay vì biểu đồ ngày. Từ đó, những biến động thất thường trong ngày sẽ không còn làm chúng ta bận tâm quá nhiều nữa. Chưa kể biểu đồ tuần giúp ta có một tầm nhìn xa hơn và kiên nhẫn hơn.
- Ngừng dự đoán thị trường, tập trung vào cổ phiếu
Chỉ số thị trường là tổng hòa của rất nhiều cổ phiếu. Mỗi cổ phiếu sẽ có mức tác động đến thị trường riêng. Từ đó việc đánh giá thị trường thật sự gặp rất nhiều khó khăn và khó lòng tìm kiếm được cơ hội ở những cổ phiếu riêng biệt. Và như chúng ta đã biết, không phải 100% cổ phiếu sẽ đi theo diễn biến chung toàn thị trường. Hành động của cổ phiếu riêng lẻ mới là yếu tốt then chốt của mọi vấn đề.
Và chúng ta đặc biệt cẩn thận với những dự báo của chính mình về tương lai, bởi vì trong cuộc đời này không điều gì làm cho ta mất hạnh phúc và cảm thấy đau khổ hơn khi thực tế không đúng với kỳ vọng.
Nếu không ở một tâm thế tốt, chúng ta rất dễ hợp lý hóa và trốn tránh trách nhiệm. Đổ lỗi hết người này đến người khác, đổ lỗi cho thị trường mà quên mất bản thân mới là nhân tố quyết định. Từ đó, không thể tận dụng được tối đa những cơ hội mà thị trường mang lại.
- Tuy duy theo xác suất. Xác định trước rủi ro.
Mỗi lần giao dịch là một sự kiện duy nhất, trong đó kết quả là ngẫu nhiên và không liên quan gì đến lần giao dịch cuối cùng và lượt giao dịch tiếp theo. Cụ thể hơn, nếu như 2 lần giao dịch gần nhất thua lỗ thì xác suất thành công của lần giao dịch thứ 3 chẳng liên quan gì đến 2 giao dịch trước đó cả.
Từ đó, khi thị trường có tín hiệu cho một giao dịch tiềm năng tiếp theo, chúng ta chỉ việc thực thi như kế hoạch đề ra ban đầu không một chút do dự.
Loại bỏ tâm lý hoàn hảo, ví như giao dịch phải có tỉ lệ thắng 100% thì mới tham gia. Một chuyện hết sức phi lý nhưng rất hay có ở những ai tham gia thị trường chưa lâu. Tự nhủ đầu tư là phải thắng, nên khi cổ phiếu giảm điểm, không cắt lỗ, để cho quả cầu tuyết cứ lăn, lăn mãi đến trạm cuối của bến tuyệt vọng, chán chường.
Do vậy, một nhà đầu tư giỏi phải luôn cảnh tỉnh bản thân là rủi ro luôn hiện hữu và không thể loại bỏ nó ra ngoài cuộc sống. Chỉ có cách nhìn nhận và giảm thiểu tác động của nó hết sức có thể. Rồi tập trung tốt lợi thế phương pháp giao dịch, cùng với tỉ lệ lợi nhuận/rủi ro hợp lý thì tự khắc chúng ta sẽ là những nhà đầu tư thành công.
Ví dụ: Vốn ban đầu 100 triệu, sau 2 lần lỗ 7% còn 86.49 triệu. Lần giao dịch tiếp theo lời 25% chúng ta có mức vốn mới 108 triệu.
- Tránh phức tạp hóa quá mức phương pháp đầu tư hay quá nhiều chỉ báo.
Với nhiều phương pháp, tín hiệu kỹ thuật sẽ cho ta nhiều lựa chọn hơn và nhiều cơ hội hơn. Tưởng chừng là hay nhưng cũng từ đó khiến chúng ta suy nghĩ quá mức và giao dịch quá mức hơn. Xung đột,căng thẳng hoài nghi là điều không thể tránh khỏi, dẫn tới thiếu quyết đoán trầm trọng.
Các cụ có câu “Làm một nghề cho chín, còn hơn giỏi chín nghề”. Trên thị trường chúng khoán cũng không ngoại lệ, việc tinh thông một phương pháp là vô cùng quan trọng. Hãy nhớ đơn giản là đỉnh cao của sự phức tạp.
“Trên đây là bài viết mang tính cá nhân, nên việc thiếu sót là điều khó tránh khỏi. Tuy nhiên, rất mong bài viết sẽ giúp ích được phần nào những quyết định giao dịch tốt hơn cho anh/chị nhà đầu tư”
Nếu anh/chị nào thấy hay hãy cho em một like và một tương tác.
Cảm ơn anh/chị nhiều!
