Khi bạn đánh giá niềm tin theo xác suất, bạn buộc phải xem xét dữ liệu, bạn buộc phải lập luận và bạn buộc phải phá bỏ những khẳng định vô căn cứ! Tức là bạn đã tiến gần hơn với sự thật.
“Tôi không chắc” và nghệ thuật buông bỏ ảo giác chắc chắn trong trading
Có những lúc bạn ngồi trước bảng điện, nhìn cây nến xanh rồi đỏ, rồi xanh lại… và tự hỏi: Liệu mình thực sự biết điều gì đang diễn ra không? Hay chỉ đang cố gắng tìm sự chắc chắn trong một thế giới vốn dĩ bất định?
Trong trading, ba chữ “Tôi không chắc” nghe có vẻ yếu đuối. Nhưng thật ra, đó lại là điểm xuất phát của mọi quyết định tỉnh táo, khách quan và hiệu quả .
1. Vì sao trader sợ nói “Tôi không chắc”?
Con người được lập trình để tìm sự chắc chắn . Bộ não tiến hóa để nhìn thấy khuôn mẫu, để khẳng định, để ra quyết định nhanh — vì chậm là chết.
Nhưng nghịch lý nằm ở đây:
Trong một môi trường bất định như thị trường chứng khoán, chính nhu cầu “chắc chắn” mới là thứ giết chết hiệu suất.
Chúng ta sợ nói “Tôi không biết” vì:
-
Ở trường, đó là dấu hiệu của thất bại.
-
Trong xã hội, đó là dấu hiệu của yếu kém.
-
Ở thị trường, nó bị xem như thiếu tự tin.
Nhưng trong thực tế giao dịch? Không ai biết hết. Không ai chắc hết. Không ai đoán đúng mãi. Ngay cả phù thủy thị trường cũng chỉ đúng… 50–60% thời gian.
Thừa nhận điều đó không khiến bạn trở nên yếu đuối. Nó khiến bạn nhìn thị trường đúng như nó là .
2. “Tôi không chắc” — nền móng của tư duy đặt cược
Một cược chỉ tồn tại khi có:
-
Xác suất đúng/sai
-
Thông tin khuyết thiếu
-
Những yếu tố gây nhiễu loạn
Tức là ngược lại với sự chắc chắn.
Nếu trading giống poker (và đúng là như vậy), thì:
Mọi lệnh bạn đặt vào thị trường đều là một “bet” — một lần đặt cược vào tương lai với thông tin không đầy đủ.
Trong môi trường này, “Tôi không chắc” chính là một lựa chọn chiến lược:
-
Giảm thiên kiến
-
Giảm tự tin ảo
-
Mở cửa cho phản biện
-
Mời gọi thông tin mới
-
Quan trọng nhất: đưa bạn đến gần “sự thật khách quan” hơn
Một trader giỏi không tìm kiếm sự chắc chắn — họ tìm kiếm độ chính xác cao hơn qua thời gian .
3. Niềm tin không phải 0% hoặc 100% — nó có xác suất
Khi không nói “Tôi không chắc”, chúng ta dễ rơi vào tư duy đen trắng: Hoặc đúng hoàn toàn, hoặc sai hoàn toàn, hoặc tăng mạnh hoặc sập mạnh. Nhưng cuộc đời không vận hành theo kiểu “được ăn cả ngã về không”. Trading lại càng không.
Hãy thử thay:
“Cổ phiếu này chắc chắn tăng”
BẰNG
“Khả năng tăng khoảng 55–60% dựa trên dữ liệu hiện tại”.
Ngay tại thời điểm thay đổi ngôn ngữ, bạn đã: Ít thiên lệch hơn, tỉnh táo hơn, mềm dẻo hơn và… chính xác hơn
Bạn không cần đúng 100%. Bạn cần đúng hơn một chút so với trung bình , và lặp lại điều đó đủ lâu.
4. Tư duy xác suất giúp bạn ra quyết định sắc bén hơn
4.1. Nhìn thế giới đúng bản chất
Khi bạn đánh giá niềm tin theo xác suất, bạn buộc phải xem xét dữ liệu, bạn buộc phải lập luận và bạn buộc phải phá bỏ những khẳng định vô căn cứ! Tức là bạn đã tiến gần hơn với sự thật.
4.2. Thu hẹp phạm vi bất định
Một người chơi poker giỏi không biết được lá bài tiếp theo. Nhưng họ biết đối thủ có khả năng cầm loại bài nào, % thắng trong từng trường hợp, mức độ rủi ro chấp nhận được và tỷ lệ risk/reward của từng hành động.
Trader cũng vậy, bạn không thể biết cổ phiếu tăng hay giảm. Nhưng bạn có thể biết, thời điểm bạn chuẩn bị vào lệnh, ví dụ:
-
“Khả năng phá vỡ nền tăng là 40–45%”
-
“Khả năng breakdown là 20–25%”
-
“Khả năng tiếp tục sideway là 30–35%”
Từ đó bạn mới thiết kế được: điểm vào lệnh, điểm thoát, mức dừng lỗ, khối lượng giao dịch và kỳ vọng lợi nhuận
4.3. Phân bổ nguồn lực thông minh
Khi không bị ảo giác chắc chắn chi phối, bạn sẽ:
-
Không quá tự tin để rồi all-in vào một vài lệnh
-
Không overtrade
-
Không FOMO
-
Không gồng lỗ vô lý
-
Không cố “đúng” bằng mọi giá
Bạn đang đặt cược như một người chơi poker chuyên nghiệp: nhỏ – đều – kỷ luật – dựa trên kỳ vọng dương qua thời gian.
5. “Tôi không chắc” giúp bạn giao tiếp và học hỏi tốt hơn
Trader nói “Tôi không chắc” thường đáng tin hơn, dễ trao đổi hơn, dễ tiếp nhận phản biện hơn từ đó họ có ít thiên kiến hơn
Và quan trọng nhất:
Họ tạo ra một môi trường mà sự thật có cơ hội xuất hiện.
Khi bạn khẳng định 100% thì người khác sẽ ít phản biện, từ đó ít ai dám góp ý, thông tin bị bóp méo và thiên lệch dẫn đến việc bạn bị nhốt trong buồng vang cố chấp.
Nhưng khi bạn nói “Tôi không chắc” thì đã bạn bật đèn xanh cho đối thoại, để người khác dám chia sẻ dữ liệu mới, nó khiến bạn học nhanh hơn và bạn sửa sai ít đau hơn.
Nó y như cách khoa học vận hành và tiến hóa: giả thuyết → kiểm chứng → điều chỉnh xác suất → tiến bộ.
“Tôi không chắc” là sức mạnh, không phải yếu tố
Trader dỏm tìm sự chắc chắn. Trader xịn tìm sự thật.
Ba chữ “Tôi không chắc” không khiến bạn thiếu tự tin. Nó khiến bạn trở thành một người ra quyết định trưởng thành .
Một ngày nào đó, bạn sẽ nhận ra:
Trading không phải trò chơi của sự chắc chắn, mà là trò chơi của những ước lượng tốt hơn qua thời gian.
Và câu nói tưởng như đơn giản: “Tôi không chắc” chính là cánh cửa dẫn bạn bước vào thế giới đó.
Cre: Lâm T. Kiệt (SSI 2792)
