Khi đầu tư chứng khoán, ngoài việc chờ giá cổ phiếu tăng để bán ra thu lợi, còn một “nguồn thu nhập thụ động” khác mà nhiều người thường bỏ qua - đó chính là cổ tức. Đây là phần lợi nhuận doanh nghiệp chia lại cho cổ đông, và nếu hiểu rõ về cổ tức, bạn có thể tối ưu hóa dòng tiền cũng như chiến lược đầu tư dài hạn của mình.
1. Cổ tức là gì?
Hiểu đơn giản, cổ tức là khoản tiền hoặc cổ phiếu mà công ty chia cho cổ đông sau khi đã trừ đi các chi phí và nghĩa vụ tài chính khác. Khi bạn sở hữu cổ phiếu của một công ty, bạn chính là cổ đông, và vì thế bạn có quyền hưởng phần lợi nhuận tương ứng với tỷ lệ sở hữu của mình.
Cổ tức thể hiện rằng công ty làm ăn có lãi và muốn chia sẻ lợi nhuận với nhà đầu tư. Nó cũng là một “tín hiệu tích cực” thể hiện sức khỏe tài chính và mức độ ổn định của doanh nghiệp.
2. Các hình thức trả cổ tức phổ biến
Trên thị trường, có hai hình thức trả cổ tức chính mà bạn sẽ thường gặp:
- Cổ tức bằng tiền mặt:
Đây là hình thức dễ hiểu nhất. Doanh nghiệp sẽ trả trực tiếp một khoản tiền mặt (thường tính theo mệnh giá cổ phiếu). Ví dụ: Công ty A công bố trả cổ tức tiền mặt 20% mệnh giá, tức là 2.000 đồng/cổ phiếu (vì mệnh giá cổ phiếu là 10.000 đồng). Nếu bạn nắm giữ 1.000 cổ phiếu, bạn sẽ nhận được 2.000.000 đồng.
- Cổ tức bằng cổ phiếu:
Thay vì trả bằng tiền, doanh nghiệp sẽ phát hành thêm cổ phiếu cho cổ đông. Ví dụ: Công ty B trả cổ tức bằng cổ phiếu tỷ lệ 10%, tức là bạn sẽ nhận thêm 10 cổ phiếu mới cho mỗi 100 cổ phiếu đang nắm giữ. Hình thức này giúp doanh nghiệp giữ lại tiền mặt để tái đầu tư, đồng thời tăng vốn điều lệ.
Một số doanh nghiệp còn kết hợp cả hai hình thức, tức là trả một phần bằng tiền, một phần bằng cổ phiếu.
3. Cách tính cổ tức
Để hiểu rõ lợi ích của cổ tức, bạn nên nắm cách tính đơn giản dưới đây:
Công thức cơ bản: Cổ tức nhận được = Số lượng cổ phiếu sở hữu × Mức cổ tức trên mỗi cổ phiếu
Ví dụ: Bạn có 2.000 cổ phiếu của Công ty XYZ, công bố trả cổ tức tiền mặt 15% mệnh giá (tức 1.500 đồng/cổ phiếu).
→ Tổng cổ tức bạn nhận được là: 2.000 × 1.500 = 3.000.000 đồng.
Ngoài ra, để đánh giá hiệu quả cổ tức so với giá cổ phiếu hiện tại, bạn có thể tính:
Tỷ suất cổ tức (Dividend Yield) = (Cổ tức mỗi cổ phiếu / Giá thị trường mỗi cổ phiếu) × 100%
Ví dụ: Nếu giá cổ phiếu XYZ hiện tại là 40.000 đồng và cổ tức là 2.000 đồng/cổ phiếu.
→ Dividend Yield = (2.000 / 40.000) × 100% = 5%
Nói cách khác, nếu bạn đầu tư 100 triệu đồng vào cổ phiếu này, bạn sẽ nhận được khoảng 5 triệu đồng tiền cổ tức mỗi năm, chưa kể khả năng tăng giá cổ phiếu.
4. Những yếu tố cần lưu ý về cổ tức
Không phải doanh nghiệp nào trả cổ tức cao cũng tốt. Dưới đây là vài điều bạn nên cân nhắc:
-
Tính ổn định: Một công ty trả cổ tức đều đặn nhiều năm liền thường có nền tảng tài chính vững chắc hơn so với công ty chỉ trả “bất thường”.
-
Tốc độ tăng trưởng: Một số doanh nghiệp trẻ hoặc đang mở rộng kinh doanh có thể giữ lại lợi nhuận để tái đầu tư, không trả cổ tức - nhưng điều này không có nghĩa là xấu.
-
Ảnh hưởng ngày giao dịch không hưởng quyền (GDKHQ): Trước ngày chia cổ tức, giá cổ phiếu thường tăng do nhà đầu tư kỳ vọng nhận cổ tức. Tuy nhiên, sau ngày GDKHQ, giá cổ phiếu thường giảm tương ứng với giá trị cổ tức. Điều này cần được tính vào chiến lược đầu tư của bạn để tránh “mua sai thời điểm”.
5. Cổ tức và chiến lược đầu tư dài hạn
Đối với nhà đầu tư dài hạn, cổ tức là nguồn thu nhập thụ động ổn định. Nếu bạn chọn những doanh nghiệp có nền tảng vững và trả cổ tức đều đặn hàng năm, danh mục đầu tư của bạn vừa có thể sinh lời từ lãi vốn (tăng giá cổ phiếu), vừa có dòng tiền ổn định từ cổ tức.
Một số nhà đầu tư thậm chí chỉ tập trung vào chiến lược đầu tư cổ tức - chọn mua và nắm giữ lâu dài những cổ phiếu có lịch sử chia cổ tức cao, bền vững. Với cách này, bạn gần như “biến đầu tư chứng khoán thành cho thuê tài sản sinh lời” mỗi năm.
6. Tổng kết
Cổ tức không chỉ là phần thưởng cho cổ đông, mà còn là thước đo sức khỏe tài chính của doanh nghiệp. Biết cách hiểu và tính toán cổ tức giúp bạn chủ động hơn trong việc đánh giá hiệu quả đầu tư, cũng như hoạch định chiến lược dài hạn phù hợp với mục tiêu của mình.
Nếu bạn là người mới bắt đầu, hãy thử theo dõi những công ty có lịch sử chia cổ tức đều, minh bạch và hoạt động kinh doanh ổn định. Dần dần, bạn sẽ cảm nhận được sức mạnh của dòng tiền cổ tức trong việc tạo ra lợi nhuận bền vững trên thị trường chứng khoán.