Khi đồng USD không còn “bất khả chiến bại”, Việt Nam ảnh hưởng như thế nào?
Trong suốt nhiều thập kỷ, đồng USD được xem là biểu tượng quyền lực của Mỹ trên trường quốc tế. Với khoảng 90% trong số 7.500 tỷ USD giao dịch tiền tệ toàn cầu mỗi ngày có liên quan đến USD, cùng vị thế là đồng tiền dự trữ chủ đạo của các ngân hàng trung ương, đồng bạc xanh không chỉ chi phối thương mại quốc tế mà còn là nơi trú ẩn an toàn mỗi khi thị trường rúng động.
Tuy nhiên, vị thế ấy đang dần lung lay – không phải vì có một đối thủ xứng tầm nào nổi lên, mà bởi chính sách nội tại của Mỹ đang tự làm suy yếu niềm tin toàn cầu vào đồng USD.
Niềm tin rạn nứt từ bên trong
Làn sóng bán tháo USD bắt đầu rò rỉ từ giữa tháng 1 khi giới đầu tư kỳ vọng một chính phủ mới tại Đức sẽ nới lỏng chính sách tài khóa. Nhưng mọi thứ chỉ thật sự trở nên nghiêm trọng sau ngày 2/4, khi Tổng thống Trump công bố hàng loạt mức thuế quan mới và liên tục công kích Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Jerome Powell. Điều này khiến thị trường phản ứng mạnh: dòng tiền đổ vào vàng tăng vọt, trong khi các quỹ trái phiếu Mỹ bị rút vốn mạnh nhất kể từ đại dịch 2020. Thị trường chứng khoán toàn cầu trở nên hỗn loạn, gợi nhớ đến những ngày đen tối của khủng hoảng tài chính 2008.
Ngay cả khi Nhà Trắng tạm hoãn việc áp thuế và dịu giọng với ông Powell, thiệt hại đã được ghi nhận: đến cuối tháng 4, USD đã mất hơn 8% giá trị so với rổ tiền tệ của các đối tác thương mại chính.
Chính sách yếu kém – rủi ro lan rộng
Không như những năm 2000, khi đồng USD yếu đi nhằm thúc đẩy xuất khẩu, lần này, sự suy giảm giá trị không đi kèm với chiến lược rõ ràng hay sự ổn định vĩ mô. Thay vào đó, giới đầu tư đang ngày càng hoài nghi về độ tin cậy của nước Mỹ – từ tính bền vững của các thể chế, khả năng điều hành chính sách tiền tệ độc lập, đến định hướng đối ngoại bất nhất (như quan điểm về Ukraine, Greenland hay Canada).
Tại các cuộc họp mùa xuân của IMF và Ngân hàng Thế giới, nhiều nhà đầu tư lớn quốc tế ví Mỹ đang hành xử như một nền kinh tế mới nổi – kiểu Thổ Nhĩ Kỳ. Một số người thậm chí e ngại viễn cảnh bị đánh thuế khi mua tài sản Mỹ, hoặc gặp rào cản khi muốn bán ra.
Nếu các quỹ hưu trí, quỹ đầu tư quốc gia và ngân hàng trung ương toàn cầu giảm tỷ trọng nắm giữ tài sản Mỹ, kể cả chỉ 2 điểm phần trăm, cũng tương đương dòng vốn rút ra 1.240 tỷ USD – phần lớn là bán USD để chuyển đổi sang các tài sản khác.
Một thế giới với USD suy yếu sẽ ra sao?
Về lý thuyết, đồng USD yếu có thể giúp hàng hóa Mỹ trở nên cạnh tranh hơn, hỗ trợ tăng trưởng xuất khẩu và thu hút du khách quốc tế – những yếu tố có thể tạo việc làm. Thậm chí, với nhà đầu tư quốc tế, việc nắm giữ tài sản tại Mỹ trở nên hấp dẫn hơn nếu kỳ vọng USD sẽ hồi phục trong tương lai.
Tuy nhiên, mặt trái là giá hàng hóa nhập khẩu tăng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức mua của người tiêu dùng Mỹ. Tập đoàn P&G mới đây đã thông báo tăng giá sản phẩm để bù đắp chi phí đầu vào, trong bối cảnh nhu cầu tiêu dùng nội địa chững lại. Lạm phát vẫn chưa hạ nhiệt, khiến Fed khó lòng giảm lãi suất như kỳ vọng của Tổng thống Trump, đặc biệt khi việc cắt giảm quá sớm có thể phá vỡ niềm tin thị trường và khiến dòng vốn tiếp tục rút khỏi trái phiếu Mỹ.
Toàn cầu chịu ảnh hưởng ra sao?
Hiện tượng USD mất giá không chỉ gây áp lực lên thị trường tài chính Mỹ mà còn tạo hiệu ứng dây chuyền ra toàn cầu. Ví dụ, nhà đầu tư Nhật đã bán ròng hơn 20 tỷ USD trái phiếu nước ngoài sau khi Mỹ công bố thuế mới, góp phần đẩy giá đồng yên tăng 9% – điều bất lợi cho xuất khẩu Nhật. Chỉ số Nikkei đã mất gần 10% kể từ đầu năm, và dự báo tăng trưởng GDP của Nhật năm 2025 đã bị IMF hạ xuống chỉ còn 0,6%.
Tại các nền kinh tế mới nổi – vốn nhạy cảm với biến động tỷ giá và dòng vốn quốc tế – đồng USD suy yếu có thể dẫn đến sự dịch chuyển bất ngờ của dòng tiền, phá vỡ các kế hoạch phát hành trái phiếu, tăng áp lực nợ bằng USD, đồng thời làm suy yếu đồng nội tệ.
Chắc chắn được. Dưới đây là phần “Tác động đến Việt Nam” đã được cập nhật với tên các doanh nghiệp cụ thể chịu ảnh hưởng rõ nét khi đồng USD suy yếu, chia theo ba góc độ: xuất khẩu, nhập khẩu & chi phí, và dòng vốn:
Tác động đến Việt Nam
Với một nền kinh tế có độ mở lớn như Việt Nam, biến động mạnh của USD mang đến cả cơ hội và thách thức – đặc biệt là với các doanh nghiệp niêm yết đang hoạt động toàn cầu.
Về xuất khẩu:
Khi đồng USD suy yếu, hàng hóa Việt Nam trở nên kém cạnh tranh hơn về giá so với hàng hóa Mỹ hoặc hàng hóa của các quốc gia đang được Mỹ ưu tiên thương mại, như Mexico. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến các doanh nghiệp xuất khẩu vốn có thị trường tiêu thụ lớn tại Mỹ:
TNG (CTCP Đầu tư và Thương mại TNG) và TCM (CTCP Dệt may - Đầu tư - Thương mại Thành Công) – vốn phụ thuộc lớn vào đơn hàng từ Mỹ – có thể đối mặt với áp lực giảm biên lợi nhuận nếu phải điều chỉnh giá bán để duy trì đơn hàng.
VHC (CTCP Vĩnh Hoàn) – doanh nghiệp thủy sản lớn xuất khẩu cá tra sang Mỹ – cũng sẽ bị cạnh tranh mạnh hơn từ các đối thủ ở Mỹ Latinh khi giá USD giảm.
Về dòng vốn và thị trường chứng khoán:
Trong bối cảnh USD suy yếu, một số nhà đầu tư quốc tế có thể giảm nắm giữ tài sản định danh bằng USD để tìm kiếm cơ hội tại các thị trường mới nổi có nền tảng vĩ mô ổn định – trong đó có Việt Nam. Điều này có thể:
Tăng hấp dẫn của các cổ phiếu thuộc VN30, đặc biệt là nhóm ngân hàng lớn như VCB, CTG, BID, hoặc nhóm cổ phiếu có tỷ trọng cao trong ETF như MWG, FPT, VNM – thường được khối ngoại quan tâm.
Gây áp lực tỷ giá gián tiếp: nếu dòng vốn nóng vào nhiều, NHNN có thể phải hút bớt thanh khoản ngoại tệ, ảnh hưởng đến mặt bằng lãi suất nội tệ ngắn hạn.