Trên thế giới, quá trình đô thị hóa đang diễn ra, đặc biệt là ở các nền kinh tế mới nổi, đã và tiếp tục tạo ra nhu cầu lớn hơn về xe tải. Xe tải đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các dự án cơ sở hạ tầng như xây dựng đường bộ, phát triển bất động sản và mở rộng đô thị. Nhưng tại Việt Nam, thị phần riêng cho phân khúc xe tải hạng trung - nặng vẫn đang bị bỏ ngỏ dù cho tỷ lệ đầu tư công đạt mức kỷ lục và logistics phát triển mạnh mẽ hơn bao giờ hết.
Khái quát thị trường xe tải toàn cầu giai đoạn 2020–2025
Giai đoạn 2020- 2025, ngành xe tải toàn cầu trải qua nhiều biến đổi mạnh mẽ. Dịch Covid 19 khiến thị trường xe tải suy giảm, dịch bệnh làm gián đoạn các hoạt động sản xuất kinh doanh, dự án công. Không chỉ thế còn làm đứt gãy chuỗi cung ứng, thiếu hụt linh kiện đặc biệt là chip làm sản lượng xe giảm. Bên cạnh đó, giá nhiên liệu biến động mạnh làm tăng giá cước.
Giai đoạn 2021-2023 là giai đoạn nhu cầu vận tải phục hồi nhờ sự bùng nổ thương mại điện tử, chuỗi cung ứng hoạt động trở lại. Quy mô thị trường vận tải bằng xe tải đã tăng trưởng mạnh mẽ trong những năm gần đây. Thị trường sẽ tăng từ 2275,23 tỷ đô la vào năm 2024 lên 2488,54 tỷ đô la vào năm 2025 với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) là 9,4%. Sự tăng trưởng trong giai đoạn lịch sử này có thể là do quá trình đô thị hóa nhanh chóng, trí tuệ nhân tạo trong sản xuất xe tải và môi trường lãi suất thấp (The Business Research Company 2025).
Yếu tố ảnh hưởng tới toàn ngành
- Gia tăng nhu cầu vận chuyển hàng hoá
Sự gia tăng của thương mại điện tử và toàn cầu hóa đã dẫn đến nhu cầu vận chuyển hàng hóa tăng đáng kể. Các doanh nghiệp ngày càng cần xe tải để giao hàng chặng cuối và các giải pháp hậu cần hiệu quả. Xu hướng này được thúc đẩy bởi kỳ vọng của người tiêu dùng về việc giao hàng nhanh chóng, đòi hỏi mạng lưới xe tải rộng khắp. Khi các ngành công nghiệp phát triển và sở thích của người tiêu dùng thay đổi, nhu cầu về dịch vụ xe tải tiếp tục tăng cao, tạo ra một thị trường xe tải mạnh mẽ.
Bên cạnh đó, sự gia tăng đầu tư công và kích cầu hạ tầng ở nhiều nước. Anh cải cách quy hoạch để thúc đẩy đầu tư hạ tầng: Chính phủ Anh đã đề xuất các cải cách quy hoạch nhằm tăng cường đầu tư vào hạ tầng, bao gồm cập nhật Khung chính sách quy hoạch quốc gia và thiết lập các mục tiêu nhà ở mới. Những cải cách này dự kiến sẽ thúc đẩy tăng trưởng GDP và tăng nguồn thu ngân sách (Bourne 2025). Luật đầu tư hạ tầng và việc làm tại Mỹ (IIJA): Được ký vào ngày 15 tháng 11 năm 2021, IIJA ủy quyền 477 tỷ USD trong vòng năm năm cho các chương trình giao thông bề mặt, bao gồm 351 tỷ USD dành cho đường cao tốc — tăng 38% so với mức cơ bản được thiết lập trong đạo luật tái ủy quyền đường cao tốc trước đó.
-
Tiến bộ Công nghệ
Những cải tiến trong công nghệ đang chuyển đổi thị trường xe tải, nâng cao hiệu quả hoạt động và an toàn. Hệ thống viễn thông, thiết bị ghi nhật ký điện tử (ELD) giúp giám sát, tăng cường sự an toàn cho người lái xe. Sự phát triển của xe tải tự hành và bán tự hành sẽ cách mạng hóa ngành công nghiệp bằng cách giảm chi phí lao động và cải thiện hiệu quả. Ví dụ, vào tháng 5 năm 2024, Volvo Group và Daimler Truck đã công bố một liên doanh để phát triển một nền tảng xe được xác định bằng phần mềm chung cho xe tải hạng nặng (Research 2020). -
Phát triển cơ sở hạ tầng và đô thị hóa
Quá trình đô thị hóa đang diễn ra, đặc biệt là ở các nền kinh tế mới nổi, đang tạo ra nhu cầu lớn hơn về xe tải. Xe tải đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các dự án cơ sở hạ tầng như xây dựng đường bộ, phát triển bất động sản và mở rộng đô thị. Ngoài ra, khi mạng lưới đường bộ được hiện đại hóa và mở rộng, các công ty vận tải có thể tiếp cận các thị trường mới, biến phát triển cơ sở hạ tầng thành động lực thúc đẩy thị trường xe tải.
Chi tiêu cho dự án vốn và cơ sở hạ tầng toàn cầu sẽ vượt quá 9 nghìn tỷ đô la vào năm 2025, tăng đáng kể so với mức 4 nghìn tỷ đô la vào năm 2012, với tốc độ tăng trưởng hàng năm dự kiến sẽ phục hồi lên 6% vào năm 2014 và 7,5% vào năm 2016. Tuy nhiên, mức tăng trưởng này có thể chậm lại đôi chút khi thập kỷ này trôi qua, nhưng dự kiến sẽ vẫn ở mức trên 6,5% hàng năm trong trung hạn, mặc dù có thể bị gián đoạn trên toàn cầu. Các nền kinh tế đang phát triển, đặc biệt là Trung Quốc và châu Á, hiện chiếm gần một nửa chi tiêu cho cơ sở hạ tầng toàn cầu, tăng hơn 10% kể từ năm 2006, trong khi thị phần của Tây Âu đã giảm từ 20% xuống chỉ còn 12% và dự kiến sẽ giảm xuống dưới 10% vào năm 2025
Diễn biến tại thị trường Việt Nam
Xe tải Việt Nam đang từng bước phát triển từ nhập khẩu hoàn toàn từ các nước như Nhật, Hàn đến việc chủ động lắp ráp trong nước. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, chứng kiến sự thâm nhập mạnh mẽ từ các hãng xe đến từ Trung Quốc và nhanh chóng chiếm thị phần. Tuy nhiên, xét về mặt bằng chung, ngành xe tải hạng trung - nặng tại Việt Nam vẫn chưa được xét vào một trong những nhóm ngành riêng lẻ đặc trưng mà mới chỉ được nhận biết như một ngành xe “ngách”, đa số các phân khúc trong ngành xe đều được chia thành các bậc rõ ràng, xét theo tải trọng (Chuyên chở), chỗ ngồi hay chiều dài trục cơ sở (xe dân dụng), … Tuy nhiên trong những năm gần đây, đặc biệt là năm 2024, Chính phủ Việt Nam đã triển khai nhiều chính sách hỗ trợ ngành ô tô xe tải, bao gồm giảm thuế nhập khẩu đối với linh kiện và phụ tùng ô tô, ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp cho các doanh nghiệp đầu tư vào ngành, và các chương trình tín dụng ưu đãi từ ngân hàng Nhà nước. Những chính sách này đã tạo động lực mạnh mẽ cho sự phát triển của các doanh nghiệp trong ngành. Đây được coi là một động thái vô cùng tích cực khi xe tải dần được Chính phủ chú ý và tạo điều kiện phát triển.
Từ những năm 2013, ngành xe tải Việt Nam đã chứng kiến sự thay đổi chóng mặt trong thị phần khi xe tải Trung Quốc dần xâm nhập vào thị trường, đánh bay các đối thủ trong các phân khúc từ tải nhẹ đến tải nặng đến từ các quốc gia như Hàn, Nhật, … Lý do cho sự chiếm lĩnh nhanh chóng này đến từ các yếu tổ:
● Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN - Trung Quốc giai đoạn 2015-2018 có hiệu lực ngày 01/01/2015. Theo đó, việc nhập khẩu xe ô tô tải nguyên chiếc trên 45 tấn chỉ chịu thuế 0%. Còn dòng xe tải từ 25 tấn đến 45 tấn cũng chỉ có thuế suất 10%-15% (Quyền 2015).
● Giá rẻ hơn 20–30% so với xe Nhật-Hàn cùng phân khúc, lại đa dạng chủng loại. Không chỉ thể, các loại xe từ Trung Quốc còn rẻ hơn các xe tải tự lắp ráp trong nước như của Trường Hải (Quyền 2015).
● Động thái phá giá đồng nhân dân tệ làm tăng lợi thế cạnh tranh.
● Phù hợp nhu cầu: Xe Trung Quốc đa dạng mẫu mã, tải trọng, phụ tùng sẵn có, phù hợp với nhiều phân khúc từ công trình xây dựng đến vận tải đường dài.
● Chính sách hỗ trợ: cải tiến nâng chuẩn khí thải (lên Euro 4/5 sớm), đồng thời hỗ trợ tài chính (cho vay tới 70–80% giá trị xe).
Triển vọng hay tiếp tục ở lại thị trường ngách?
-
Hỗ trợ từ Nhà nước
Chính phủ Việt Nam đã triển khai nhiều chính sách hỗ trợ ngành ô tô xe tải, bao gồm giảm thuế nhập khẩu đối với linh kiện và phụ tùng ô tô, ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp cho các doanh nghiệp đầu tư vào ngành, và các chương trình tín dụng ưu đãi từ ngân hàng Nhà nước. Những chính sách này đã tạo động lực mạnh mẽ cho sự phát triển của các doanh nghiệp trong ngành. -
Yêu tố thuận lợi được đẩy mạnh
-
Giải ngân vốn đầu tư công đạt tỷ lệ cao:
● Năm 2024, giải ngân vốn ngân sách nhà nước đạt 72,9% kế hoạch (tính đến 31/12/2024) và 84,47% (ước đến 31/01/2025), cao hơn cùng kỳ năm 2023.
● Đặc biệt, vốn thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội và các chương trình mục tiêu quốc gia đạt tỷ lệ giải ngân rất cao (lần lượt 97,38% và 85,68%), cho thấy dòng vốn lớn đang được đổ vào các dự án hạ tầng và giao thông. -
Tình hình thực hiện các dự án trọng điểm ngành giao thông vận tải:
● Tính đến cuối năm 2024, tổng vốn giải ngân cho 09 dự án quan trọng quốc gia trong lĩnh vực giao thông vận tải đạt 70.743,08 tỷ đồng (72,9% kế hoạch).
● Những dự án trọng điểm này tập trung vào hạ tầng giao thông quy mô lớn, đặc biệt ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long và các khu vực phát triển kinh tế trọng điểm, trong đó có miền Bắc
● Việc đẩy mạnh tiến độ thi công kéo theo nhu cầu vận chuyển vật liệu, thiết bị và thi công công trình lớn, làm tăng mạnh nhu cầu xe tải hạng trung và hạng nặng. -
Chính phủ chỉ đạo tháo gỡ vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ:
● Bộ Giao thông vận tải và các địa phương đã nỗ lực giải quyết các vấn đề về giải phóng mặt bằng và cấp phép khai thác mỏ nguyên vật liệu. Điều này cho thấy công trường hạ tầng đang diễn ra sôi động và liên tục, thúc đẩy nhu cầu vận tải hạng nặng.
● Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký Công điện số 16/CĐ-TTg ngày 18/2/2025 đôn đốc các bộ ngành, địa phương đẩy mạnh phân bổ và giải ngân vốn đầu tư công năm 2025. Việc đẩy mạnh phân bổ và giải ngân vốn đầu tư công sẽ thúc đẩy các dự án hạ tầng, giao thông, và các chương trình quốc gia trọng điểm nên tạo ra cơ hội tăng trưởng cho các doanh nghiệp, đặc biệt là trong lĩnh vực xây dựng và cung cấp dịch vụ cho các dự án công.