Nghị định 319/2025/NĐ-CP vừa được ban hành được xem là bước ngoặt pháp lý quan trọng nhất trong năm 2025 đối với ngành hạ tầng giao thông. Đây là văn bản cụ thể hóa cơ chế đặt hàng, giao nhiệm vụ cho các “sếu đầu đàn” trong nước nhận chuyển giao công nghệ, hướng tới làm chủ siêu dự án Đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam.
Dưới đây là phân tích chi tiết về nội dung và tác động của nghị định này đối với nền kinh tế và các doanh nghiệp niêm yết trên sàn chứng khoán.
Nội dung chính
- 1. Nội dung cốt lõi của Nghị định 319/2025/NĐ-CP
- 2. Mở khóa thị trường 100 tỷ USD: Từ nhập khẩu sang tự chủ
- 3. Cơ hội lịch sử cho các “Ông lớn” Việt Nam (Cổ phiếu hưởng lợi)
- 4. Bài học từ “Thần tốc” Trung Quốc
- 5. Tầm nhìn vĩ mô và Rủi ro cần lưu ý
- Kết luận
1. Nội dung cốt lõi của Nghị định 319/2025/NĐ-CP
Thay vì nhập khẩu công nghệ và thiết bị hoàn toàn như các giai đoạn trước, Nghị định 319 tập trung vào việc nội địa hóa và nâng cao năng lực tự chủ quốc gia. Theo đó, các doanh nghiệp Việt Nam muốn được Chính phủ “chọn mặt gửi vàng” để nhận chuyển giao công nghệ đường sắt phải đáp ứng các tiêu chí khắt khe:
- Pháp lý: Là doanh nghiệp được thành lập hợp pháp tại Việt Nam.
- Năng lực: Có tiềm lực tài chính vững mạnh, đội ngũ nhân sự kỹ thuật cao và kinh nghiệm thực chiến trong lĩnh vực công nghiệp/xây dựng.
- Cam kết: Phải cam kết làm chủ công nghệ sau quá trình chuyển giao từ đối tác nước ngoài.
- Tài chính: Đảm bảo giá chuyển giao không vượt quá dự toán phê duyệt và doanh nghiệp không trong tình trạng mất khả năng thanh toán.
2. Mở khóa thị trường 100 tỷ USD: Từ nhập khẩu sang tự chủ
Nghị định này là mảnh ghép cuối cùng để kích hoạt thị trường đường sắt có quy mô ước tính hơn 100 tỷ USD, bao gồm:
- Đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam: 60 – 70 tỷ USD (giai đoạn 2030 – 2050).
- Đường sắt đô thị (Metro): Các tuyến tại Hà Nội, TP.HCM và các thành phố lớn.
Chính sách này thay đổi hoàn toàn cuộc chơi:
- Giảm chi phí: Dự kiến giảm 10-20% tổng mức đầu tư nhờ nội địa hóa nguyên vật liệu và nhân công.
- Việc làm: Tạo ra hàng trăm nghìn việc làm kỹ thuật cao, thúc đẩy ngành cơ khí chế tạo.
- An ninh kinh tế: Giảm sự phụ thuộc vào nước ngoài, nâng cao năng lực nội sinh của nền kinh tế.
3. Cơ hội lịch sử cho các “Ông lớn” Việt Nam (Cổ phiếu hưởng lợi)
Nghị định 319/2025/NĐ-CP là bệ phóng cho các tập đoàn tư nhân tham gia sâu vào chuỗi giá trị thay vì chỉ làm thầu phụ. Các mã cổ phiếu và doanh nghiệp đáng chú ý bao gồm:
- Tập đoàn Hòa Phát (Mã: HPG): Ứng cử viên sáng giá nhất. Với năng lực sản xuất thép hàng đầu khu vực, Hòa Phát có thể cung cấp thép ray, thép kết cấu chuyên dụng cho đường sắt cao tốc. Doanh thu tiềm năng từ mảng này có thể lên tới hàng tỷ USD trong dài hạn.
- Vingroup (Mã: VIC/VHM): Có lợi thế về công nghệ cao, quản trị và vận hành. Vingroup (thông qua VinFast hoặc các công ty con) có thể tham gia sản xuất hệ thống điện tử, toa xe hoặc thậm chí đầu tư vận hành các tuyến Metro.
- Thaco (Trường Hải): Dù chưa niêm yết nhưng là “trùm” cơ khí chế tạo. Thaco có kinh nghiệm lắp ráp ô tô, xe buýt, hoàn toàn đủ năng lực đóng mới toa xe, đầu máy và sản xuất linh kiện cơ khí chính xác.
- GELEX (Mã: GEX): Cùng các đơn vị hạ tầng điện khác có cơ hội lớn trong việc cung cấp hệ thống điện động lực, hệ thống tín hiệu và điều khiển chạy tàu.
Góc nhìn đầu tư: Chính sách này mở đường cho các gói ưu đãi về vốn giá rẻ và cơ chế “đổi hạ tầng lấy đất”, giúp các doanh nghiệp này gia tăng quỹ đất và tài sản mạnh mẽ.
4. Bài học từ “Thần tốc” Trung Quốc
Chiến lược của Việt Nam tại Nghị định 319 có nhiều nét tương đồng với cách Trung Quốc đã làm đường sắt cao tốc.
Trung Quốc ban đầu mời các ông lớn (Siemens, Alstom, Kawasaki…) vào thầu với điều kiện bắt buộc phải chuyển giao công nghệ. Sau đó, họ học hỏi, cải tiến và tiến tới tự chủ hoàn toàn. Hiện nay, tàu cao tốc Trung Quốc được đánh giá có chất lượng tốt và chi phí rẻ hơn đáng kể so với TGV (Pháp) hay Shinkansen (Nhật).
Việt Nam đang đi đúng hướng để không rơi vào bẫy “chưa giàu đã già”, tận dụng 20-30 năm tới để bứt phá hạ tầng.
5. Tầm nhìn vĩ mô và Rủi ro cần lưu ý
Việc triển khai Nghị định 319 sẽ mở ra kỷ nguyên mới cho Đầu tư công. Việt Nam sẽ dồn lực phát triển Hạ tầng, Logistics và Khu công nghiệp để thúc đẩy tăng trưởng GDP.
Tuy nhiên, nhà đầu tư cần tỉnh táo trước các rủi ro:
- Nợ công: Chu kỳ đầu tư công mạnh mẽ thường đi kèm áp lực nợ công tăng cao.
- Tiến độ triển khai: Cần theo dõi sát sao danh sách các đơn vị được Chính phủ cấp phép cụ thể và tiến độ giải ngân thực tế.
Kết luận
Nghị định 319/2025/NĐ-CP không chỉ là một văn bản hành chính mà là “tấm vé thông hành” đưa doanh nghiệp Việt bước vào kỷ nguyên công nghiệp đường sắt. Đối với nhà đầu tư chứng khoán, đây là lúc cần quan sát kỹ các doanh nghiệp đầu ngành như HPG, VIC, GEX để đón đầu con sóng hạ tầng thập kỷ.