Bối cảnh hiện tại
Theo FTSE Russell (FTSE), Việt Nam đã được thêm vào Danh sách Theo dõi cho Thị trường Mới nổi thứ cấp (Secondary Emerging Market) từ năm 2018, tuy nhiên, theo FTSE, Việt Nam vẫn chưa được nâng hạng vì các nguyên nhân sau:
- Giới hạn sở hữu nước ngoài (Foreign Ownership Limit): Quy định FOL tại Việt Nam dao động từ 0% đến 51% tùy ngành, tuy nhiên nhiều doanh nghiệp quan trọng (ví dụ: ngân hàng, hàng không) lại có FOL dưới 30%. Các quỹ ETF/quỹ đầu tư theo chỉ số FTSE Russell cần mua cổ phiếu với khối lượng lớn, nhưng FOL thấp khiến họ khó tiếp cận đủ cổ phần do phải chừa Foreign Headroom.
- Mức độ không gian sở hữu nước ngoài (Foreign Headroom): Đây là số cổ phiếu free-float trên thị trường cho nhà đầu tư nước ngoài giao dịch, FTSE sẽ giữ headroom 10% với cổ phiếu không có trong chỉ số và 20% với công ty trong chỉ số.
- Đăng ký nhà đầu tư và mở tài khoản (Process for the registration of new accounts): Việc đăng ký giao dịch chứng khoán, như một thủ tục bắt buộc, có thể mất thời gian và tốn kém. Hơn nữa, việc mở tài khoản yêu cầu sự phê duyệt của Trung tâm Lưu ký và Thanh toán Chứng khoán Việt Nam.
- Thanh toán và bù trừ (Clearing, Settlement and Custody): Việc cấp vốn cho giao dịch phải được thực hiện trước và không có các cơ sở thấu chi (NPF).
Các lý do chính chưa được nâng hạng:
- Settlement Cycle (DvP): Không đáp ứng được (Restricted) vì chưa áp dụng Non-PreFunding (NPF)
- Settlement - costs associated with failed trades: chưa được đánh giá (Unrate) vì thị trường chưa có giao dịch thất bại (Fail trade chỉ xảy ra khi áp dụng NPF)
Tình hình triển khai thông tư
-
Tháng 3/2025: Đối với việc triển khai hệ thống giao tiếp điện tử giữa các CTCK và Ngân hàng lưu ký (STP), Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC) đã hoàn thành việc bổ sung chức năng mới trên hệ thống cổng giao tiếp điện tử hiện tại cho các CTCK và ngân hàng lưu ký sử dụng để thực hiện trao đổi thông tin phục vụ hoạt động giao dịch chứng khoán của nhà đầu tư mở tài khoản lưu ký tại các ngân hàng lưu ký. Hiện tại, hệ thống cơ bản đã hoàn thành, VSDC đã tiến hành test với các thành viên thị trường và sẽ đưa vào vận hành trong tháng 3. [Settlement Cycle (DvP)]
-
Tháng 3/2025: Bên cạnh đó, thành lập nhóm đối thoại chính sách để trao đổi với cơ quan quản lý những khó khăn vướng mắc của nhà đầu tư nước ngoài. Nhóm đối thoại chính sách có nhiệm vụ cập nhật thường xuyên các vấn đề cần khắc phục, giúp nhà đầu tư nước ngoài có trải nghiệm thị trường tốt nhất trong phạm vi quy định pháp luật, từ đó, hỗ trợ cho việc nâng hạng. Nhóm đối thoại chính sách, trong đó bao gồm thành viên từ phía UBCKNN và các chuyên gia, các quỹ đầu tư, các tổ chức đầu tư quốc tế, một số CTCK, ngân hàng lưu ký. Cuối cùng, nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho nhà đầu tư nước ngoài, Ngân hàng Nhà nước đang xây dựng thông tư thay thế Thông tư 05/2014/TT-NHNN để đơn giản hóa và rút ngắn thời gian mở tài khoản vốn đầu tư gián tiếp. (Process for the registration of new accounts)
-
Tháng 4/2025: Theo UBCKNN, để đảm bảo tính minh bạch và chuẩn bị cho hệ thống KRX, các Sở Giao dịch Chứng khoán (SGDCK) và VSDC sẽ công bố đầy đủ các tính năng cải tiến và điểm khác biệt của hệ thống trước khi triển khai chính thức.
-
Tháng 5 hoặc tháng 6/2025: Nhằm khắc phục vấn đề NPF của room ngoại khi thực hiện mua lại cổ phiếu, hệ thống KRX sẽ cho phép giữ room đến thời điểm T+3 và dự kiến hệ thống KRX sẽ được triển khai sau quá trình kiểm thử, với thời gian vận hành dự kiến vào Tháng 5 hoặc tháng 6/2025. (Settlement – costs associated with failed trades) [Settlement Cycle (DvP)]
-
Trước tháng 8/2025: Hiện nay UBCKNN đang nghiên cứu triển khai tài khoản giao dịch tổng, trước mắt áp dụng cho các quỹ đầu tư nước ngoài. Việc triển khai tài khoản giao dịch tổng sẽ giúp nhà đầu tư tổ chức nước ngoài và các công ty quản lý quỹ đơn giản hóa quy trình giao dịch và đảm bảo khớp lệnh ở cùng một mức giá. UBCKNN sẽ xem xét đề xuất sửa đổi, bổ sung Thông tư 120/2020/TT-BTC để bổ sung quy định về tài khoản tổng và làm rõ quy trình phân bổ lệnh giao dịch tổng. [Settlement Cycle (DvP)] (Settlement – costs associated with failed trades)
-
Năm 2026: Về việc triển khai cơ chế CCP cho TTCK Việt Nam, một số công việc cần thực hiện như thành lập công ty con của VSDC; hoàn thiện quy trình thanh toán giữa VSDC và thành viên; cho phép ngân hàng thương mại được làm thành viên bù trừ. Cơ chế CCP dự kiến được triển khai thực hiện trong năm 2026. Central Counterparty Clearing House (Equities).
Dự báo “FTSE March Interim Update 2025”
- Việc triển khai và chức năng của KRX liệu có giải quyết được rất nhiều bài toán đang vướng mắc hay không thì vẫn cần thêm thông tin ở tháng 4-8 vì VSD vẫn chưa công bố thông tin gì. Chưa kể tới rủi ro có công bố thì cũng có thể là bốc phét như năm ngoái. Như vậy trong báo cáo “March Interim Update 2025” chắc chắn sẽ không giải quyết được bất kỳ vấn đề nào của năm ngoái mà chỉ cập nhật tiến độ. Khả năng FTSE, 1 tổ chức uy tín hàng đầu thế giới sẽ nâng hạng cho Việt Nam dựa trên kế hoạch triển khai không? Đương nhiên là không, khi nào triển khai được thì mới cho nâng hạng, dựa vào kế hoạch thì mấy nước khác lên Development Market cả rồi.
Năm ngoái bốc phét đây:
Dự báo “FTSE Annual Announcement 2025”
Các điều kiện nâng hạng:
- Giới hạn sở hữu nước ngoài (Foreign Ownership Limit): Điều khoản về giới hạn sở hữu nước ngoài (FOL) đối với các công ty niêm yết vẫn không thay đổi (Điều 139, e.1), điều này có nghĩa là các công ty vẫn có thể thiết lập FOL dưới mức giới hạn pháp lý. Vì vậy, FOL tiếp tục là một vấn đề phức tạp đối với các nhà đầu tư nước ngoài, mà không có tiến triển đáng kể nào trong việc làm cho nó trở nên rõ ràng hoặc minh bạch hơn.
- Mức độ không gian sở hữu nước ngoài (Foreign Headroom): Vì giới hạn sở hữu nước ngoài vẫn chưa cải thiện được nên Foregin Headroom vẫn không thay đổi.
- Đăng ký nhà đầu tư và mở tài khoản: Giải quyết đc trong tháng 3/2025 theo tiến độ của sở.
- Thanh toán và bù trừ (Clearing, Settlement and Custody): Năm ngoái Restricted vì chưa có cơ chế non-refunding, nhưng muốn hoàn thành thì cần chạy hệ thống KRX và hoàn thiện tất cả quy trình, tính năng, thủ tục, pháp lý của hệ thống KRX. Theo báo cáo cập nhật mới nhất, dự kiến rằng hệ thống KRX sẽ chính thức đi vào hoạt động vào ngày 5 tháng 5 năm 2025. Tuy nhiên, trong giai đoạn chuyển tiếp việc triển khai mô hình Thanh toán Bù trừ Trung tâm (CCP) vào 2026 sẽ giải quyết triệt để vấn đề ứng trước vốn. Trước đó ta sẽ phải vận hành Non Prefunding trước với điều kiện Chu kỳ thanh toán của hệ thống KRX và NPS được đồng bộ hóa (Thay vì NPS là T+2 còn KRX là T+1).
Kết luận: Key chính sẽ là việc triển khai hệ thống KRX chứ không phải báo cáo của FTSE, vì vậy không cần phải chờ báo cáo.
