Có một điều rất lạ mà tôi quan sát được trong suốt tuần qua: thị trường chứng khoán Việt Nam đang tăng mạnh, nhiều cổ phiếu tốt bứt phá, VN-Index liên tục leo cao… nhưng không khí xung quanh thì lại trĩu nặng nỗi sợ. Lạ là, nhiều anh em nhà đầu tư – cả F0 lẫn người có kinh nghiệm – lại đang lo lắng đến mức vội vã bán tháo những cổ phiếu đang vận động rất tốt, chỉ vì sợ rằng “thị trường sắp sập”.
Và rồi câu hỏi lớn được đặt ra:
Khi nào thị trường thật sự rủi ro?
Khi nào đó chỉ là nỗi sợ do chính ta tạo ra?
Hầu hết mọi người đều suốt ngày căng mắt dán vào đồ thị, bảng giá VN-Index, cố gắng đoán đỉnh, đoán đáy. Nghĩ rằng nếu biết được khi nào thị trường tạo đỉnh. Nhưng thật ra, việc cố đoán đỉnh chỉ khiến tôi đưa ra quyết định sai – và bỏ lỡ cơ hội lớn và đặc biệt là mất cả thời gian.
Sau này, tôi học được một bài học cốt lõi:
❝ Ngừng phán đoán – hãy bắt đầu kiểm chứng ❞ Chẳng ai có thể biết trước được đâu là đỉnh đâu là đáy của TT
Và thứ “chỉ báo thị trường” đáng tin cậy nhất không phải là MACD, RSI hay Bollinger Band. Nó chính là báo cáo lời/lỗ trong tài khoản của bạn.
Tài khoản không biết nói dối. Nó là một vòng phản hồi trực tiếp giữa bạn và thị trường – nói cho bạn biết thị trường khỏe hay yếu, thông qua hành động giá thực tế.
Làm sao để kiểm chứng thị trường?
Mua bán không bao giờ có sự tùy hứng (FOMO). Luôn trong trạng thái sẵn sàng hành động với những kế hoạch bài bản đặt ra, danh sách theo dõi nên có 15–20 cổ phiếu dẫn dắt, khỏe nhất thị trường, được chọn lọc kỹ theo tiêu chí riêng của mình.
Khi thấy một vài mã trong đó bắt đầu tạo nền giá chặt chẽ và xuất hiện điểm mua đẹp, đó là lúc mở một vị thế thăm dò, chỉ 5–10% danh mục. Đây là cách để “thử nước”, giống như ném một viên sỏi xuống hồ để xem có gợn sóng hay không.
Và khi những vị thế nhỏ này bắt đầu có đệm lãi, và biết rằng thị trường đang vận động tích cực. Lúc đó, mới bắt đầu giải ngân thêm, nâng tỷ trọng (trung bình giá lên). Thị trường càng tốt, tài khoản mình càng lời thì càng tham gia. Chứ không phải có lời 1 khoản lại lo sợ TT sập và bán toàn bộ danh mục và bỏ lỡ con sóng lớn. Sóng lớn duy trì tăng giá kéo dài hàng năm là bình thường.
Ngược lại, nếu các vị thế thử nghiệm đó liên tục chạm điểm cắt lỗ, thì dù chỉ số có đẹp tới đâu hay mọi người có FOMO như thế nào, thì chính danh mục của mình nói ra là thực thế điều gì đó không ổn đang xảy ra (đến cả những CP khỏe nhất và dẫn dắt TT mà còn phải liên tục cắt lỗ). Đó là tín hiệu để lùi lại, bảo vệ vốn thay vì cố đấm ăn xôi.
Quản lý danh mục như cắt tỉa một cái cây
Khi thấy thị trường bất ổn, tôi sẽ cắt tỉa những cành sâu – tức là bán đi những cổ phiếu yếu nhất, lỗ nhiều nhất trong danh mục. Tiền thu về sẽ giúp tôi sẵn sàng cho cơ hội mới. Hoặc đơn giản hơn, tôi có thể gia tăng ở những cổ phiếu đang khỏe nếu chúng tiếp tục cho điểm mua đẹp.
Phương pháp này không dựa vào cảm xúc, mà dựa vào thực tế – thị trường đang đối thoại với bạn thông qua từng vị thế bạn mở, DANH MỤC bạn nắm giữ.
Thị trường không nguy hiểm – chính cảm xúc của bạn mới là mối đe dọa.
Sự thật là: thị trường không sập chỉ vì “nó đã tăng quá nhiều”. Mà nó sẽ sập khi dòng tiền lớn rút đi, cổ phiếu dẫn dắt gãy nền, và tín hiệu thực tế cho thấy rủi ro đang tăng cao.
Còn khi cổ phiếu tốt vẫn giữ nền, dòng tiền vẫn xoay vòng hợp lý, hãy ở lại và nắm giữ kỷ luật. Đừng để nỗi sợ khiến bạn bán đi cơ hội lớn.
Tóm lại – Làm thế nào để đầu tư tỉnh táo hơn?
Đừng bao giờ đoán đỉnh, hãy kiểm chứng thị trường bằng vị thế nhỏ.
Lắng nghe cổ phiếu mạnh, không phải tin đồn thị trường.
Tài khoản lãi dần → thị trường khỏe → có thể nâng tỷ trọng.
Tài khoản lỗ liên tục → thị trường cảnh báo → giảm rủi ro.
Cắt lỗ đúng lúc – giữ lại cổ phiếu tốt giúp bạn sống sót và bứt phá trong sóng sau.