1. Sự kiện thiên nga đen (Black swan) là gì?
Sự kiện Thiên Nga Đen (Black Swan Event) là một thuật ngữ kinh tế và tài chính dùng để chỉ những sự kiện hiếm hoi, khó dự đoán, có tác động lớn đến thị trường hoặc thế giới. Khái niệm này được phổ biến bởi Nassim Nicholas Taleb, một nhà toán học và chuyên gia tài chính, trong cuốn sách The Black Swan: The Impact of the Highly Improbable (2007).
Đặc điểm của sự kiện thiên nga đen:
Một sự kiện được coi là Thiên Nga Đen nếu đáp ứng đủ 3 tiêu chí sau đây:
1.1. Hiếm có và khó dự đoán: Trước khi sự kiện này xảy ra, hầu như không một ai nghĩ rằng nó có thể xảy ra hoặc không có tiền lệ rõ ràng.
1.2. Tác động lớn: Khi xảy ra, nó gây ra hậu quả nghiêm trọng đối với thị trường tài chính, nền kinh tế hoặc toàn bộ xã hội.
1.3. Dễ bị lí giải sau khi xảy ra: Sau khi sự kiện diễn ra, mọi người có xu hướng tìm cách giải thích nó một cách hợp lý, mặc dù trước đó không ai có thể dự đoán chính xác.
2. Nguyên nhân khiến “thiên nga đen” xuất hiện
Mặc dù các sự kiện Thiên nga đen khá hiếm gặp và khó dự đoán, nhưng nếu chúng ta nhìn nhận lại thì sự kiện này hầu hết đều bắt nguồn từ những yếu tố tiềm ẩn trong hệ thống kinh tế, tài chính hoặc xã hội. Và những nguyên nhân chính dẫn đến sự kiện này có thể kể đến như:
2.1. Bong bóng tài chính và đầu cơ quá mức: Khi thị trường chứng khoán hoặc bất động sản tăng trưởng quá nóng, nhiều nhà đầu tư đổ tiền vào mà không thực sự hiểu gì về giá trị thực. Điều này tạo ra một bong bóng tài sản khổng lồ, và đến khi nó vỡ, thị trường lao dốc không phanh.
- Bong bóng Dot-com năm 2000: Với sự kỳ vọng bước sang kỉ nguyên công nghệ hiện đại, các công ty công nghệ được định giá quá cao dẫn đến sự sụp đổ hàng loạt
- Cuộc khủng hoảng tài chính 2008: Do bong bóng bất động sản và chứng khoán phái sinh quá phức tạp.
=> Dấu hiệu nhận biết:
- Giá tài sản tăng quá nhanh so với giá trị thực của nó.
- Tỷ lệ đòn bẩy (margin) cao bất thường.
- Dòng tiền đổ vào những công ty/cổ phiếu không có lợi nhuận thực tế.
2.2. Các cú sốc kinh tế và chính trị: Những biến động lớn về kinh tế hoặc chính trị có thể gây ra những sự kiện Thiên nga đen mà không ai có thể dự đoán trước được.
- Khủng hoảng nợ Hy Lạp vào năm 2010 đã kéo theo khủng hoảng nợ công Châu Âu.
- Sự kiện Brexit năm 2016 khi nước Anh bất ngờ rời EU, gây ra cú sốc cho kinh tế châu Âu.
- Chiến tranh giữa Nga và Ukraine năm 2022
=> Dấu hiệu nhận biết:
- Bất ổn chính trị kéo dài.
- Căng thẳng chính trị giữa các cường quốc.
- Mức nợ công quá cao, đe doạ đến nền kinh tế
2.3. Thiên tai, dịch bệnh và các sự kiện bất khả kháng: Các sự kiện thiên nhiên như động đất, sóng thần hay các đại dịch bệnh có thể gây ra những cú sốc lớn đến cho nền kinh tế toàn cầu.
- Khủng hoảng dầu mỏ năm 1973: Các nước OPEC cắt giảm sản lượng dầu, khiến nguồn cung hạn chế, nhu cầu tăng cao, đẩy gía dầu tăng vọt.
- Sóng thần tại Nhật Bản năm 2011 đã phá huỷ nhà máy điện hạt nhân Fukushima gây ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế Nhật Bản.
- Đại dịch COVID-19 năm 2020: gây suy thoái kinh tế toàn cầu, các nước đóng cửa, chuỗi cung ứng bị gián đoạn.
=> Dấu hiệu nhận biết:
- Xuất hiện các dịch bệnh lạ với tốc độ lây lan nhanh.
- Các nước lớn có dấu hiệu tích trữ lương thực, dầu mỏ.
- Biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng.
2.4. Lỗ hổng trong hệ thống tài chính và công nghệ: Những lỗ hổng lớn trong hệ thống tài chính hoặc công nghệ có thể bị khai thác hoặc bị đánh cắp, điều này dễ dàng dẫn đến những cú sập khủng khiếp mà không ai có thể lường trước được.
- Cuộc khủng hoảng quỹ LTCM vào năm 1998: Một quỹ đầu tư sử dụng mô hình toán học phức tạp để kiếm lời, nhưng khi khủng hoảng tài chính Nga nổ ra, mô hình này thất bại, gây ra cú sập thị trường.
- Sự cố Flash Crash năm 2010: Một thuật toán giao dịch sai lầm đã khiến Dow Jones mất gần 1000 điểm chỉ trong vài phút.
- Vụ hack Mt.Gox vào năm 2014: Một trong những sàn giao dịch Bit.coin lớn nhất bị hack khiến cho giá Bit.coin sập mạnh.
=> Dấu hiệu nhận biết:
- Các công ty tài chính hoặc quỹ đầu tư sử dụng mô hình rủi ro quá phức tạp.
- Xuất hiện những giao dịch khối lượng lớn bất thường trên thị trường.
- An ninh mạng yếu kém trong các hệ thống tài chính hoặc công nghệ.
2.5. Tâm lý đám đông và hiệu ứng dây chuyền: Khi nhà đầu tư quá hoảng loạn hay quá hưng phấn, họ sẽ vô tình tạo ra hiệu ứng Domino dẫn đến những biến động cực đoan trên thị trường.
- Khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997: Các nhà đầu tư đua nhau rút vốn khỏi Thái Lan, tạo hiệu ứng dây chuyền lan sang các nước châu Á khác.
- Vụ sụp đổ của Lehman Brothers vào năm 2008: Khi ngân hàng này tuyên bố phá sản, hàng loạt ngân hàng khác bị ảnh hưởng.
- GameStop Short Squeeze vào năm 2021: Một nhóm nhà đầu tư nhỏ lẻ trên Reddit đã đẩy giá cổ phiếu GameStop tăng vọt, khiến các quỹ đầu cơ thua lỗ hàng tỷ USD.
=> Dấu hiệu nhận biết:
- Dòng tiền đổ vào một tài sản/cổ phiếu tăng quá nhanh trong thời gian ngắn.
- Xuất hiện các “trend đầu tư” phi lý như meme stocks, coin rác,…
- Nhiều tin đồn tiêu cực lan truyền trên mạng và truyền thông.
3. Các sự kiện thiên nga đen đã từng xuất hiện trong thế kỉ XXI
Sự kiện thiên nga đen đã xuất hiện nhiều lần trong quá khứ, chính vì thế, chúng ta không thể không kể đến một số sự kiện kinh tế, tài chính được xem là Thiên nga đen:
-
Sự kiện 11/09/2001: Vụ khủng bố vào Trung tâm Thương mại Thế giới làm chấn động nền kinh tế toàn cầu.
-
Khủng hoảng tài chính vào năm 2008: Sự việc này bùng nổ từ cuộc khủng hoảng cho vay thế chấp dưới chuẩn ở Mỹ, khiến cho hệ thống tài chính toàn cầu sụp đổ.
-
Sự kiện Brexit năm 2016: Việc Anh rời khỏi EU đã gây sốc cho thị trường tài chính và chính trị Thế Giới.
-
Đại dịch COVID-19 năm 2020: Đại dịch bùng phát quá nhanh và quá bất ngờ, đã gây ra suy thoái kinh tế toàn cầu, tỉ lệ tử vong khá cao. Ngoài ra đại dịch này đã làm sụp đổ thị trường chứng khoán và thay đổi lối sống của cả thế giới.
-
Chiến tranh giữa Nga và Ukraine vào năm 2022: Chiến tranh giữa 2 quốc gia này đã gây ra khủng hoảng năng lượng và lương thực. Không những vậy, chiến tranh giữa Nga và Ukraine còn liên quan đến chính trị giữa các cường quốc. Chính vì thế đã ảnh hưởng mạnh đến thị trường tài chính toàn cầu.
4. Sự kiện Thiên nga đen lớn nhất trong lịch sử hiện đại - Đại dịch COVID-19
Chúng đã trải qua một sự kiện Thiên nga đen lớn nhất lịch sử hiện đại đó chính là đại dịch có quy mô toàn cầu mang tên COVID-19 với tỷ lệ tử vong khá cao đặc biệt là người già và trẻ nhỏ. Đại dịch này được phát hiện tại Vũ Hán, Trung Quốc và dần lan sang các nước lân cận và sau đó toàn thế giới. Với tốc độ lây lan cực nhanh và nguy hiểm. Hầu như tất cả các quốc gia buộc phải đóng cửa biên giới, khiến cho chuỗi cung ứng bị trì hoãn, làm cho nền kinh tế thế giới bị đình trệ.
Một cuộc đại dịch lướt qua đã khiến cho biết bao nhiêu người phải ra đi, các nhà chức trách cũng như các nhà khoa học phải đau đầu khi nghiên cứu ra vacxin cũng như chính phủ chấp nhận đóng cửa để kiểm soát bệnh tật.
COVID-19 đã tác động hầu như lên mọi mặt của cuộc sống, từ sức khoẻ, kinh tế, chính trị, lối sống,… Tuy nhiên chính nó cũng đã tạo ra cơ hội đầu tư khổng lồ cho những ai biết tận dụng và nắm bắt cơ hội này.
Vậy theo bạn tin xấu mấy nay có được xem là sự kiện Thiên nga đen không ha