Thỏa thuận thuế quan Mỹ - Việt Nam: Bước khởi đầu chiến lược
Ngày hôm qua, Mỹ và Việt Nam công bố đạt được thỏa thuận thuế quan sơ bộ, trong đó quy định:
- Thuế 20% áp dụng với hàng hóa sản xuất tại Việt Nam
- Thuế 40% áp dụng với hàng hóa bị xem là “transshipment” – tức hàng hóa có nguồn gốc từ nước thứ ba nhưng xuất khẩu sang Mỹ qua Việt Nam.
1. Khung thỏa thuận – Lợi thế về tốc độ đàm phán
Việt Nam là một trong những quốc gia đầu tiên tại Đông Nam Á đạt được thỏa thuận sơ bộ với Mỹ, vượt trước các đối thủ như Thái Lan, Malaysia hay Indonesia. Điều này thể hiện:
- Năng lực đàm phán linh hoạt, phản ứng nhanh với chính sách thuế quan mới của Mỹ.
- Tầm nhìn chiến lược trong việc giữ vị thế cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu, trong bối cảnh nhiều quốc gia vẫn đang gửi đề xuất đàm phán.
Dù mới chỉ là khung thuế, nhưng thỏa thuận này là nền tảng quan trọng giúp Việt Nam định hình lại vai trò trong chuỗi giá trị khu vực, nhất là trong bối cảnh Mỹ đẩy mạnh tách rời khỏi Trung Quốc.
2. Định nghĩa “transshipment” – Yếu tố then chốt chưa rõ ràng
Thách thức lớn nhất hiện tại nằm ở cách Mỹ định nghĩa và áp dụng thuế với hàng hóa bị xem là “transshipment”. Nếu hiểu theo nghĩa hẹp (hàng trung chuyển vật lý từ nước thứ ba), tác động sẽ không đáng kể. Tuy nhiên, theo phát biểu của Bộ trưởng Thương mại Mỹ (“another country sells their content through products exported by Vietnam”), thuế 40% có thể áp dụng với cả hàng hóa có tỷ lệ giá trị lớn từ nước thứ ba, bất kể có trung chuyển hay không.
Những câu hỏi chưa được trả lời:
- Bao nhiêu % giá trị đầu vào từ nước thứ ba thì bị coi là transshipment?
- Mỹ đánh thuế 40% trên toàn bộ sản phẩm hay chỉ phần giá trị có xuất xứ nước ngoài?
- Có phân biệt theo ngành hàng hay không?
Điều này đặc biệt quan trọng, bởi nhiều ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như điện tử, dệt may, da giày đều phụ thuộc lớn vào linh kiện và nguyên liệu từ Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan…
3. So sánh thuế suất trong khu vực – Việt Nam giữ được ưu thế cạnh tranh
Nếu chỉ xét phần hàng hóa “thuần Việt Nam”, mức thuế 20% được đánh giá là thấp trong khu vực (ngoại trừ Singapore – không cạnh tranh sản xuất):
- Malaysia trước: 24% ( Chưa có thông tin thuế)
- Thái Lan: tin đồn mức đề xuất là 18% (chưa được xác nhận)
- Philippines: có thể thấp hơn nhưng không phải đối trọng trực tiếp
- Trung Quốc đã bị nâng lên 30%
→ Trong kịch bản các nước cùng bị áp thuế cao với transshipment, lợi thế FDI sẽ nghiêng về Việt Nam, đặc biệt với các doanh nghiệp Trung Quốc muốn tránh thuế trực tiếp nhưng vẫn tiếp cận thị trường Mỹ.
4. Tác động đến dòng vốn, tỷ giá và chính sách tiền tệ
Thỏa thuận này không gây bất ngờ mạnh về định lượng, nhưng cần lưu ý đến tác động gián tiếp tới tỷ giá và điều hành vĩ mô:
- Dự trữ ngoại hối của Việt Nam đã giảm còn 2.4 tháng nhập khẩu (Q1/2025).
- Nếu thặng dư thương mại với Mỹ giảm vì thuế, nguồn cung ngoại tệ sẽ sụt giảm, gây áp lực tăng tỷ giá.
- Trong bối cảnh đó, SBV có thể buộc phải chấp nhận mặt bằng tỷ giá cao hơn thay vì can thiệp mạnh bằng dự trữ ngoại hối hoặc lãi suất – đặc biệt khi nền kinh tế đang cần hỗ trợ tăng trưởng.
Do đó nhà đầu tư sẽ tiếp tục theo dõi về vấn đề tỷ giá và lãi suất để đánh giá tác động đến kinh tế và thị trường
5. Một vài điểm cân nhắc thêm
- Việt Nam đã đồng thuận giảm thuế nhập khẩu hàng hóa Mỹ xuống 0%, chủ yếu với nhóm hàng công nghệ, năng lượng, ô tô – đây là nhóm không ảnh hưởng đáng kể đến sản xuất nội địa. Tuy nhiên, điều này có thể gia tăng nhập siêu nếu không đi kèm tăng trưởng xuất khẩu đủ mạnh.
- Tác động thị trường tài chính ngắn hạn sẽ phân hóa theo ngành. Các cổ phiếu xuất khẩu phụ thuộc linh kiện nước ngoài có thể chịu áp lực trong ngắn hạn, trong khi nhóm hưởng lợi (thủy sản, nông sản, doanh nghiệp FDI đủ điều kiện thuế 20%) có thể thu hút dòng tiền.
6. Kết luận & Triển vọng
- Đây chưa phải là thỏa thuận cuối cùng, mà mới là khung định hướng, vẫn còn nhiều yếu tố bất định phía trước.
- Tuy nhiên, việc Việt Nam chốt được thỏa thuận sớm hơn các nước ASEAN khác là tín hiệu tích cực về năng lực điều phối chính sách đối ngoại – thương mại.
- Thị trường sẽ không phản ứng thái quá theo hướng tích cực hay tiêu cực, mà bước vào giai đoạn đánh giá chi tiết tác động theo ngành và định vị lại dòng vốn FDI.
- Triển vọng quý 3/2025 vẫn tích cực, với kỳ vọng:
- Fed có thể hạ lãi suất
- Việt Nam được nâng hạng thị trường
- Thỏa thuận chi tiết có thể giúp làm rõ giới hạn và mở ra cơ hội “lọc” dòng FDI chất lượng hơn.
- Một số phân tích cho rằng, trước ngày 2/4, hàng hóa Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ chịu mức thuế bình quân khoảng 5–10% (thuế MFN).
- Sau đàm phán, mức thuế công bố là 20% có thể bao gồm:
- 10–15% thuế đối ứng (reciprocal tariffs) mà Mỹ áp riêng cho Việt Nam;
- 5–10% thuế MFN cũ mà Việt Nam vẫn phải chịu như các nước khác.
- Như vậy, thuế đối ứng thực tế đã được giảm từ mức 46% về còn khoảng 10–15%, là một bước tiến lớn so với trước.
- Cách hiểu này cần được xác nhận chính thức, nhưng nếu đúng thì đây là tín hiệu tích cực cho Việt Nam sau quá trình đàm phán với Mỹ.