Trở lại câu chuyện tại quán cà phê Lake Views, An Bình City, nơi tôi được đứa em giới thiệu một “anh bạn” tổ lái cấp n. Đến thời điểm hiện tại, tôi hình dung mô hình lái rõ ràng hơn, giống như bán hàng đa cấp vậy.
Ban đầu, khi biết “anh bạn” đó thuộc tổ lái, tôi định đứng dậy đi về vì thấy rằng anh ta muốn thuyết phục tôi sử dụng dịch vụ tư vấn đầu tư. Nhưng thấy đứa em nói rằng “cần tin” vào người tư vấn (tin vào anh bạn tổ lái), tôi quay sang anh ta hỏi:
- Em tư vấn khách hàng mua cổ phiếu theo chỉ đạo của sếp em nhỉ?
- Vâng, “anh bạn” trả lời
- Trước khi em tư vấn khách hàng mua, sếp em đã mua “cả đống” cổ phiếu đó, đúng không nhỉ? Và em cũng thế?
- Đúng vậy anh.
- Thế khi chạy, ai chạy trước? Em hay sếp em?
- Sếp em đưa ra mức giá mục tiêu, cứ đến mức giá đó là bán, và kêu tất cả các khác hàng bán, “anh bạn” trả lời tiếp.
- Thế khi chạy, ai chạy trước? Em hay sếp em? Tôi hỏi lại
- Em thì thường sẽ tính mức giá chạy trước
- Nghĩa là em không tin vào sếp em? Nếu không tin vào sếp em, sao em đi thuyết phục khách hàng?
(Anh bạn không trả lời)
Tôi hỏi tiếp: - Thế có nghĩa khách hàng chạy sau cùng nếu không kịp sẽ “chết” phải không nhỉ? Còn nếu có kịp thì nhà đầu tư khác mua sẽ chết. Trong khi em, sếp em và tổ lái cầm tiền đút túi?
(Anh bạn cũng không trả lời)
Tôi nói thêm: Bọn em làm thế là thất đức.
Rồi tôi quay sang đứa em: Niềm tin là thế đấy. Sau đó tôi xin phép đứng dậy đi về.
Dù không hỏi, nhưng tôi tin sếp của anh bạn có lẽ cũng chỉ là tổ lái cấp 2, theo mô hình đa cấp. Còn tổ lái cấp một chắc đã ôm cả đống với giá rẻ hơn. Sau khi chỉ đạo các trưởng phòng, nhân viên, một loạt khách hàng sẽ được tư vấn mua. Ngoài ra, khả năng cao còn thêm một đội ngũ đông đảo, mà không ít nhà đầu tư gọi là “chim lợn”, cũng đã ôm một khối lượng cổ phiếu nhất định.
Tất nhiên, tôi chỉ đánh giá anh bạn đó và công ty tư vấn cụ thể đó. Ngoài kia, tôi tin vẫn có những công ty tư vấn làm ăn chân chính - dù chỉ là tương đối.
Nhu cầu cao sẽ khiến cổ phiếu tăng giá. Nhưng khi thị trường có vấn đề, những khách chạy sau cùng sẽ bị “úp bô”. Đó là tình huống của FLC trong thời gian qua. Trường hợp phổ biến hơn, ở những cổ phiếu khác, nhà đầu tư chờ về bờ. Nhưng thực tế giá tiếp tục đi xuống. Đây cũng là trường hợp bị “úp bô” nhưng nhà đầu tư theo lái ít nhận thấy hơn.
Cuối cùng, ngoài số nhà đầu tư chủ động theo lái, nhiều nhà đầu tư khác bị vô tình lái theo. Các thông tin kêu gọi đầu tư vào một loại cổ phiếu nhận tín hiệu từ lái được chia sẻ tràn ngập. Nói cách khác, bạn vô tình là nạn nhân.