Một thời gian ngắn sau khi Trump lên năm quyền, chúng ta chứng kiến nhiều sắc lệnh thuế quan mà ông ta công bố. Ngoài ra, chúng ta thấy hàng loạt sắc lệnh thuế quan được ông Trump ký như tăng thuế nhập khẩu thép vào Mỹ lên 25% (từ 10%), áp thêm 10% thuế lên toàn bộ hàng hoá Trung Quốc, áp thuế (và đã hoãn) 25% lên hàng hoá từ Canada và Mexico. Ngoài ra, nguy cơ tổng thống Mỹ áp thuế lên đồng minh là Châu Âu cũng cao, và chúng ta sẽ cùng phân tích những tác động trên lên thị trường Việt Nam, cũng như các ngành nghề chứng khoán
- Đầu tiên, thuế quan là gì và được tổng thống Trump sử dụng với mục đích như nào? Thuế quan là công cụ chính để đạt được:
- Giảm thâm hụt thương mại
- Bảo hộ doanh nghiệp, sản phẩm nội địa
- Gia tăng ngân sách
Đối với tổng thống Trump trong nhiệm kỳ này, thuế quan sẽ được sử dụng như một công cụ để bảo hộ doanh nghiệp và sản phẩm trong nước, giảm thâm hụt thương mại, và gia tăng sức ép chính trị lên những quốc gia khác để buộc họ phải ngồi vào bàn đàm phán các chính sách với chính phủ Mỹ
- Sự kiện áp thuế lên Canada, Mexico và Trung Quốc
Mặc dù đã có những dự báo từ trước, tuy nhiên việc ông Trump áp thuế lên hai nước láng giềng vẫn khá bất ngờ. Các chuyên gia chỉ ra rằng mức thuế quan này sẽ kéo GDP của Canada giảm 2,7% trong năm nay và 4,3% trong năm tới. Đối với Mexico, lạm phát có thể tăng từ 4,2% lên 6% trong 2025 trong khi đồng Peso có thể suy yếu 7% và kéo theo suy thoái. Về phía Mỹ, GDP của họ có thể chỉ bị ảnh hưởng -0,4% trong dài hạn, tuy nhiên các hộ gia đình Mỹ phải chi tiêu nhiều hơn $830 trong năm nay.
Tuy nhiên, việc tổng thống Hoa Kỳ ngay lập tức hoãn lại thuế quan trước hai đồng minh này đã làm cho mình đặt ra câu hỏi rằng, ông Trump có thực sự muốn đánh thuế hai người hàng xóm và khiến họ rơi vào suy thoái như vậy không, hay tổng thống có mục đích gì đằng sau?
Ngay sau khi Mỹ thông báo áp thuế, lãnh đạo Canada và Mexico đã có nhiều cuộc điện đàm với phía Mỹ để đàm phán về việc hạn chế nhập khẩu fetanyl và thắt chặt biên giới ngăn làn sóng nhập cư trái phép. Việc đàm phán song phương diễn ra khá nhanh và đã đạt được thoả thuận khiến ông Trump lập tức hoãn áp thuế. Điều này chứng tỏ rằng thuế quan đang được tổng thống sử dụng để gia tăng sức ép chính trị lên chính sách và hành động của những quốc gia láng giềng.
- Nguy cơ bị áp thuế có cao không ?
Chúng ta hiểu rằng tổng thống Trump áp thuế với mục đích bảo hộ sản xuất nội địa. Vì vậy, những quốc gia nào xuất khẩu nhiều và thặng dư thương mại lớn với Mỹ thường rất dễ bị áp thuế.
Nguồn: cục phân tích kinh tế Hoa Kỳ (BEA)
Trong bảng thông kê trên, chúng ta có thể thấy Việt Nam nằm top 3 quốc gia có thặng dư thương mại (là thâm hụt cho phía Mỹ) lớn nhất. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của nước ta với Mỹ là $153.5 tỷ trong năm 2024, tuy nhiên thặng dư lên tới $123.5 tỷ. Điều này đồng nghĩa với việc họ đang tiêu thụ rất nhiều hàng Việt Nam ($138.5 tỷ), tuy nhiên chúng ta chỉ mua lại của họ $15 tỷ hàng hoá. Các quốc gia khác trong bảng này dù có thặng dư nhiều hơn hay ít hơn Việt Nam đều có tổng kim ngạch vượt trội. Điều đó có nghĩa rằng giá trị hàng nhập từ Mỹ của họ cũng gấp Việt Nam nhiều lần, và cho tổng thống Trump thêm nhiều lý do để áp thuế lên Việt Nam nếu nhà điều hành của chúng ta không có những giải pháp trong tương lai gần.
Nguồn: cục phân tích kinh tế Hoa Kỳ (BEA)
Đường màu xanh thể hiện thậm hụt thương mại của Mỹ qua từng tháng và đường kẻ cam thể hiện trung bình thâm hụt thương mại của Mỹ trong 3 tháng gần nhất. Chúng ta có thể thấy cuối nhiệm kỳ tổng thống Biden, mức độ thâm hụt thương mại của quốc gia ngày càng gia tăng với một tốc độ chóng mặt. Riêng trong tháng 12, con số thâm hụt thương mại của Mỹ đã gia tăng đến gần $100 tỷ. Vì vậy, rất dễ hiểu nếu một nhà kinh tế như ông Trump đánh thuế nhiều quốc gia trên thế giới, thậm chí đồng minh của Mỹ, để lấy lại vị thế về kinh tế cũng như chính trị của họ.
- Nhóm ngành nào sẽ ảnh hưởng nếu tổng thống Trump áp thuế?
Nguồn: AFA Capital, được cắt từ youtube của kênh Tài chính và Kinh Doanh
Các hàng hoá xuất khẩu từ Việt Nam vào Mỹ đã có sự chuyển dịch lớn nếu chúng ta so sánh với năm 2017 (cuộc thương chiến lần 1). Hiện tại, các mặt hàng chiếm tỉ trọng lớn nhất là máy tính, linh kiện điện từ và các thiết bị phụ tùng. Đây cũng là sự chuyển dịch của dòng chảy thương mại thế giới khi nhiều tập đoàn sản xuất công nghệ đặt nhà máy tại Việt Nam với lợi thế: Nhân công rẻ, nằm trong nhiều thoả thuận thương mại quốc tế, chính trị và luật pháp nhất quán, minh bạch. Mặc dù nhóm phải chịu thuế suất thấp nhưng rủi ro bị áp thuế trong tương lai là có với lý do là nguyên nhân chính dẫn đến thâm hụt thương mại của Hoa Kỳ. Nhóm ngành dệt may và giày dép các loại có thể phải chịu mức thuế lên đến 22.8% trong thời gian tới, và sẽ ảnh hưởng tiêu cực lên cổ phiếu những công ty may mặc.
Ngoài ra, những sản phẩm Mỹ không tự chủ sản xuất và có tỷ trọng xuất khẩu thấp như hàng thuỷ sản sẽ có khả năng rất thấp bị áp thuế. ngoài ra, áp thuế những mặt hàng tiêu dùng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tiêu dùng của người dân và hiệu quả đem lại không lớn.
Nhiều cổ đông quan tâm, ảnh hưởng ngành thép?
Ngày 11/2, tổng thống Trump ký áp thuế 25% lên toàn bộ nhôm thép nhập khẩu (tăng từ mức 10% năm 2018) khiến nhiều người đặt ra câu hỏi, ảnh hưởng đến ngành thép Việt Nam và các doanh nghiệp thép trong nước. Chia sẻ với mọi người rằng Thép Việt Nam nhập khẩu vào Mỹ đã phải chịu mức thuế 25% từ 2018 rồi, vậy nên điều này không ảnh hưởng trực tiếp đến những doanh nghiệp xuất khẩu (NKG, HSG, GDA, v.v). Tuy nhiên những ảnh hưởng gián tiếp là có.
Việc khó khăn trong xuất khẩu vào Mỹ ( của các quốc gia khác) sẽ khiến chuỗi cung ứng bị ảnh hưởng, từ đó các nước xuất khẩu vào Mỹ sẽ quay ra tìm đường sang các nước khác (trong đó có Việt Nam).
Thêm vào đó, việc áp thuế cao đối với các mặt hàng xuất khẩu sẽ khiến các công ty thép quay trở lại thị trường nội địa và khiến các nước tăng cường bảo hộ với mặt hàng thép/nhôm tương tự như năm 2018 ( EU, Thổ Nhĩ Kỳ đã điều tra tự vệ với hầu hết thép nhập khẩu). Điều này ảnh hưởng đến quốc gia xuất khẩu thép như Việt Nam gặp khó khăn trong các thị trường khác ngoài Mỹ.
Ngoài ra, tổng thống Trump cũng bổ sung quy định mới yêu cầu thép và nhôm nhập khẩu phải được nung chảy và đúc tại Bắc Mỹ