Việt Nam đang triển khai lộ trình hạn chế và tiến tới cấm xe sử dụng nhiên liệu hóa thạch (xăng, dầu) để chuyển đổi sang phương tiện sử dụng năng lượng xanh, phù hợp với cam kết giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Dưới đây là một số thông tin chính về lộ trình này:
1. Hà Nội dẫn đầu trong việc cấm xe xăng
• Từ 1/7/2026, Hà Nội sẽ cấm xe máy chạy xăng lưu thông trong khu vực Vành đai 1 (bao gồm các quận trung tâm như Hoàn Kiếm, Ba Đình, Đống Đa, Hai Bà Trưng). Đây là bước đi mạnh mẽ nhằm giảm ô nhiễm không khí, khi xe máy chiếm tới 87% phát thải khí CO và 66% bụi mịn PM2.5 tại Hà Nội, theo nghiên cứu năm 2023.
• Từ 1/1/2028, hạn chế sẽ mở rộng sang xe ô tô cá nhân chạy xăng trong Vành đai 1 và 2. Đến năm 2030, toàn bộ phương tiện cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch sẽ bị hạn chế trong Vành đai 3.
• Chính quyền Hà Nội đang xây dựng các chính sách hỗ trợ chuyển đổi, như trợ giá mua xe điện, hỗ trợ vay vốn cho người thu nhập thấp, và phát triển hạ tầng trạm sạc.
Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2050 không còn phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch
2. TP.HCM và các khu vực khác
• TP.HCM cũng đang xây dựng đề án hạn chế xe xăng, tập trung vào các khu vực như Cần Giờ, Côn Đảo, và trung tâm thành phố, với mục tiêu đạt 100% phương tiện giao thông điện vào giai đoạn 2040-2050.
• Hiện tại, TP.HCM đã có khoảng 31,1% xe buýt sử dụng năng lượng xanh (xe điện, xe CNG) và đang đẩy mạnh chuyển đổi xe buýt sang năng lượng sạch hoàn toàn vào năm 2030.
• Đề án chuyển đổi xe máy xăng sang xe điện cho tài xế công nghệ và giao hàng cũng đang được nghiên cứu, với mục tiêu chuyển đổi 80% trong 2 năm tới.
3. Mục tiêu quốc gia
• Theo Quyết định 876/QĐ-TTg năm 2022, Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2040 hạn chế và tiến tới dừng sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu xe ô tô, mô tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Đến năm 2050, 100% phương tiện giao thông sẽ chuyển sang sử dụng điện hoặc năng lượng xanh.
• Chính phủ khuyến khích sử dụng xăng E5, phát triển hạ tầng trạm sạc, và thúc đẩy sản xuất xe điện trong nước.
4. Thách thức và phản ứng
• Thách thức:
• Giá xe điện còn cao (xe máy điện 30-50 triệu đồng, ô tô điện 600-800 triệu đồng), gây khó khăn cho người lao động thu nhập thấp.
• Hạ tầng giao thông công cộng tại Hà Nội chỉ đáp ứng 19% nhu cầu đi lại, thấp hơn mục tiêu 30-35% vào năm 2025.
• Việc xử lý xe xăng cũ và pin xe điện thải bỏ đòi hỏi hệ thống tái chế chuyên nghiệp để tránh ô nhiễm mới.
• Phản ứng từ người dân: Có cả sự ủng hộ và lo ngại. Một số người ủng hộ vì lợi ích môi trường, nhưng nhiều người lo lắng về chi phí chuyển đổi và sự bất tiện khi giao thông công cộng chưa đủ mạnh. Một khảo sát của VnExpress cho thấy 58% người cho rằng việc cấm xe xăng từ 2026 là không khả thi, 24% nhấn mạnh cần chính sách hỗ trợ.
5. Kinh nghiệm quốc tế
• Các thành phố như Oslo, London, Nam Kinh, và Jakarta đã triển khai hạn chế xe xăng, tập trung vào phát triển giao thông công cộng, xe buýt điện, và làn xe đạp. Việt Nam có thể học hỏi từ các mô hình này, đặc biệt là việc trợ giá giao thông công cộng và xây dựng hạ tầng sạc điện đồng bộ.
6. Doanh nghiệp niêm yết nào hưởng lợi?
Các cổ phiếu tiềm năng hưởng lợi từ chính sách cấm xe xăng tại Việt Nam có thể kể đến gồm VIC (Vingroup), TMT (TMT Motors), HUT (Tasco), CRC (Create Capital Việt Nam), POW (PV Power), NT2, PGV, GEG, và các công ty liên quan đến Viettel. Trong đó, VIC được đánh giá là hưởng lợi lớn nhất nhờ hệ sinh thái xe điện hoàn chỉnh và vị thế dẫn đầu thị trường.
Vinfast đang nắm lợi thế tuyệt đối trong cuộc đua chuyển đổi sang phương tiện sử dụng năng lượng xanh
Kết luận: Việt Nam đang tích cực tham gia “cuộc đua” chuyển đổi xanh, với Hà Nội và TP.HCM là hai thành phố tiên phong. Tuy nhiên, để thành công, cần có lộ trình hợp lý, chính sách hỗ trợ người dân rõ ràng, và đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng giao thông công cộng cũng như trạm sạc điện.