Những nấc thang phát triển của doanh nghiệp gọi chung là vòng đời (A Life Cycle). Vòng đời của doanh nghiệp tựa như sự vận động của con người. Khi bé muốn làm người trưởng thành, những cô cậu bé muốn lớn thật nhanh để kiếm tiền chăm lo cho bản thân và gia đình. Nhưng khi bước qua tuổi xế chiều, họ lại mơ ước để trở về tuổi thanh xuân. Doanh nghiệp cũng vận động y như vậy, từ giai đoạn khởi nghiệp (Startup), đến giai đoạn trưởng thành (Mature) và rồi suy thoái (Decline).
Có những tập đoàn “già”, những ông chủ muốn doanh nghiệp của mình mở rộng thị trường, họ đã đầu tư vào công nghệ như deal IBM mua lại Red Hat để củng cố vị thế trên thị trường đám mây lai (hybrid cloud) và phần mềm nguồn mở (open-source software) hay deal Walmart mua lại Flipkart để chống lại Amazon. Cách làm của Walmart hay IBM như việc một bác gái chi tiền để làm đẹp, nâng cấp dáng vóc cho bản thân.
Nhưng đôi khi, nếu doanh nghiệp hành xử không phù hợp với giai đoạn phát triển của mình, rất có thể họ đang phá huỷ đi giá trị của công ty.
Ở giai đoạn khởi nghiệp, công ty giống như một đứa trẻ với hệ miễn dịch rất yếu. Nếu tại giai đoạn Young Growth, công ty giống như một thiếu niên, có thể mắc phải nhiều sai lầm nhưng lại đầy tiềm năng phát triển thì ở các giai đoạn tiếp theo, doanh nghiệp giống như một người trưởng thành, hưởng thụ cuộc sống, đạt được sự ổn định, và sau đó là giai đoạn suy thoái. Mature Growth và Mature Stable là 2 giai đoạn công ty thu hoạch những thành quả đã đạt được. Tùy vào lĩnh vực kinh doanh, vòng đời này có thể kéo dài hoặc ngắn khác nhau. Ví dụ, vòng đời của General Electric (GE) kéo dài hơn 120 năm, trong khi của Nokia chỉ kéo dài 16 năm. Sự tăng trưởng nhanh chóng cũng dẫn đến sự suy thoái nhanh chóng.
Công ty được định giá bởi 2 yếu tố: Value = Story + Numbers. Story (câu chuyện) chính là Growth Assets – tài sản tương lai. Ở giai đoạn Start-up, toàn bộ giá trị của công ty nằm ở Story, ở tầm nhìn, chiến lược, tham vọng. Thay đổi story sẽ thay đổi valuation. Ví dụ, nếu NĐT xem Long Châu chỉ đơn thuần là 1 chuỗi bán lẻ dược phẩm thông thường thì mức giá 180K là quá đắt. Nhưng kỳ vọng FPT Retail lột xác trở thành một công ty chăm sóc sức khoẻ với hệ sinh thái đầy đủ từ tiềm chủng đến điều trị thì con số định giá sẽ khác. Story chính là key cho bài toán định giá.
Khi bước sang các giai đoạn về sau, giá trị của doanh nghiệp sẽ nằm ở các con số nhiều hơn. Một công ty ở giai đoạn trưởng thành thì giá trị nằm ở các con số trên BCTC. Một story mới mà họ muốn kể sẽ không có sức hấp dẫn với thị trường.
MWG với mảng BHX đang bắt đầu có lãi, FRT với chuỗi Long Châu ngày càng phình to trong cơ cấu doanh thu thì định giá bao nhiêu mới xứng đáng đây anh em?