
TỔNG QUAN CÁC BƯỚC VỀ PHÂN TÍCH CỔ PHIẾU VÀ KIỂM SOÁT TỐT TÂM LÝ, CÁM XÚC
1. XÁC ĐỊNH NGUỒN LỰC, MỤC TIÊU
-
Nguồn vốn đầu tư: Vốn tự có và/hoặc vốn vay, vốn ngắn hạn và/hoặc dài hạn.
-
Trình độ hiểu biết, kinh nghiệm đầu tư: Trình độ hiểu biết cao/thấp/rộng/sâu, kinh nghiệm đầu tư dày dặn/ít ỏi/chưa có gì.
-
Thời gian dành cho thị trường chứng khoán: Thời gian dành cho thị trường chứng khoán nhiều hay ít, chẳng hạn đối với nhà đầu tư có rất ít thời gian theo dõi thị trường chứng khoán hàng ngày thì không phù hợp với việc đầu cơ lướt sóng cổ phiếu.
-
Trường phái đầu tư: Chiến lược đầu cơ theo dòng tiền/Chiến lược đầu tư giá trị/Chiến lược đầu tư tăng trưởng/Chiến lược dịch chuyển tăng giá trị chất lượng.
-
Thời hạn đầu tư: Lướt sóng/ngắn hạn/dài hạn.
-
Mục tiêu tỷ suất lợi nhuận: Tỷ suất lợi nhuận (ROI) ở mức cao/trung bình/thấp.
2. PHÂN TÍCH BỐI CẢNH KINH TẾ CHÍNH TRỊ TRONG NƯỚC VÀ THẾ GIỚI
Phân tích bối cảnh kinh tế chính trị trong nước và thế giới để có một bức tranh toàn cảnh. Từ đó, đi sâu phân tích tác động của bối cảnh bên ngoài đối với ngành nghề hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, qua đó hiểu rõ những thuận lợi và khó khăn mà doanh nghiệp sẽ gặp phải, biết được các biến số có thể xảy ra. Trên cơ sở đó tìm ra ngành hưởng lợi nhiều, né tránh ngành gặp khó khăn, sa sút, rắc rối và cũng tránh xa ngành đang trên đỉnh của chu kỳ ngành. Từ đó, sẽ giúp nhà đầu tư có tầm nhìn xa, quản trị rủi ro từ sớm từ xa, tâm lý vững vàng, tinh thần thoải mái.
3. PHÂN TÍCH NGÀNH
Phân tích ngành có ý nghĩa, tác dụng rất quan trọng vì nó tác động trực tiếp và sâu sắc đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp có liên quan đến ngành đó. Chúng ta đều biết rằng doanh nghiệp trong một ngành đang gặp khó khăn chồng chất thì thường sẽ không hoạt động tốt được, hiệu quả kinh doanh thấp. Vì vậy, nhà đầu tư tạm thời nên tránh đầu tư vào ngành đang gặp nhiều khó khăn hoặc đang trên đỉnh của chu kỳ ngành. Ngược lại, nên lựa chọn ngành được hưởng lợi nhiều để tìm ra doanh nghiệp hưởng lợi lớn xứng đáng đầu tư.
4. LỌC CỔ PHIẾU DỰA VÀO CÁC CHỈ SỐ CƠ BẢN
- Chỉ số P/E: Là chỉ số đánh giá mối quan hệ giữa giá thị trường của cổ phiếu với thu nhập ròng trên một cổ phiếu (EPS). Chỉ số P/E càng thấp, giá cổ phiếu càng rẻ, xác suất thua lỗ càng thấp, xác suất đạt lợi nhuận cao sẽ càng cao.
- Chỉ số P/B: Là tỷ lệ được sử dụng để so sánh giá thị trường của một cổ phiếu với giá trị sổ sách của cổ phiếu đó. Chỉ số P/B càng thấp thì càng giảm rủi ro, tăng khả năng sinh lời lớn.
- Chỉ số ROE: Là tỷ lệ lợi nhuận sau thuế trên vốn Chủ sở hữu, đo lường khả năng sinh lời trên mỗi đồng vốn của cổ đông. Chỉ số ROE càng cao thì càng chứng tỏ Ban lãnh đạo doanh nghiệp sử dụng hiệu quả đồng vốn của cổ đông, cũng như mang lại nhiều lợi ích cho cổ đông. Việc đánh giá tỷ lệ ROE bao nhiêu là hợp lý sẽ có sự khác nhau của các ngành, lĩnh vực kinh doanh, chẳng hạn mức ROE trung bình của nhóm doanh nghiệp dịch vụ công nghiệp khoảng 8,5%, doanh nghiệp xây dựng và cung cấp vật liệu xây dựng có ROE là 11,6%, trong khi đó các doanh nghiệp bán lẻ có tỷ lệ ROE cao hơn đáng kể ở mức trên 25%. Như vậy sự khác nhau về tỷ lệ ROE tuỳ thuộc vào mức độ thâm dụng vốn trong hoạt động kinh doanh để tạo ra lợi nhuận.
Nhìn chung, nếu tỷ lệ ROE dưới 15% thì doanh nghiệp đó hoạt động bình thường, trên 15% trở lên thì doanh nghiệp đó kinh doanh tương đối hiệu quả, trên 20% thì doanh nghiệp đó tương đối mạnh, còn trên 30% thì doanh nghiệp đó hoạt động cực kỳ hiệu quả.
Công thức tính chỉ số ROE = (Lợi nhuận sau thuế/Vốn chủ sở hữu) x 100%.
- Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh: Dòng tiền rất quan trọng đối với doanh nghiệp, đặc biệt dòng tiền đến từ hoạt động kinh doanh, người đời có câu nói rất hay rằng “Doanh thu là quan trọng, lợi nhuận quan trọng hơn, nhưng thu được tiền trên tay mới là điều quan trọng nhất”. Vì vậy, khi phân tích tài chính không được tách rời giữa lợi nhuận và dòng tiền thì mới hiểu rõ tình hình sức khoẻ của doanh nghiệp. Nếu dòng tiền từ hoạt động kinh doanh thường xuyên dương là rất tốt, cho thấy doanh nghiệp quản trị hàng tồn kho/công nợ tốt, hoạt động kinh doanh lành mạnh, vững vàng.
***** Dựa vào các chỉ số tài chính trọng yếu nêu trên, nhà đầu tư xây dựng các tiêu chí cụ thể để sàng lọc cổ phiếu, chẳng hạn cổ phiếu phải đáp ứng các tiêu chí sau: P/E dưới 10, P/B dưới 2, ROE trên 15%, dòng tiền từ hoạt động kinh doanh thường xuyên dương thì mới xứng đáng đầu tư.
5. KIỂM TRA, TÍNH TOÁN LẠI CÁC CHỈ SỐ CƠ BẢN ĐỂ ĐẢM BẢO TÍNH CHÍNH XÁC
-
Kiểm tra lại toàn bộ số liệu đã sàng lọc xem có chính xác không, vì gặp nhiều trường hợp số liệu không chính xác do bị tính toán sai hoặc chưa cập nhật kịp thời số liệu trên báo cáo tài chính gần nhất và các báo cáo có liên quan, ví dụ lấy số liệu trên trang thông tin điện tử tổng hợp “cafef.vn” phải hết sức thận trọng vì không ít lần số liệu không chính xác.
-
Theo kinh nghiệm thu thập thông tin của Bắc Cao Minh, nhà đầu tư nên lấy số liệu tài chính trên trang “vietstock.vn” vì nó cung cấp nguồn thông tin tương đối chính xác, ít khi sai sót.
6. PHÂN TÍCH DOANH NGHIỆP, ĐẶC BIỆT TẬP TRUNG VÀO CÁC YẾU TỐ TRỌNG YẾU
Phân tích doanh nghiệp là việc làm quan trọng nhất trong đầu tư chứng khoàn vì đơn giản chúng ta không thể mua cổ phiếu khi chưa biết gì về doanh nghiệp, nhà đầu tư huyền thoại Peter Lynch nói rằng “Đừng bao giờ đầu tư vào một công ty mà không biết trước Báo cáo tài chính của nó”. Nhà đầu tư Bắc Cao Minh - cha đẻ của Chiến lược dịch chuyển tăng giá trị chất lượng nói rằng “Đối với tôi: Báo cáo tài chính được ví như một tấm bản đồ quý giá để tìm ra kho báu, thật đáng tiếc cho nhiều người không thèm quan tâm đến nó”.
Khi phân tích doanh nghiệp, chúng ta cần tập trung vào các yếu tố trọng yếu, tại sao ư vì yếu tố trọng yếu là những gì tinh gọn, điểm nhấn, xoáy vào trọng tâm của vấn đề, có tác động lớn làm thay đổi vấn đề đó, từ đó giúp nhà đầu tư đưa ra kết luận, quyết định một cách nhanh chóng, chính xác.
-
Phân tích tình hình tài chính: Kiểm tra tính ổn định doanh thu thuần và lợi nhuận của doanh nghiệp trong ít nhất 03 năm gần nhất; doanh nghiệp có hay phát sinh khoản lợi nhuận bất thường nào không chẳng hạn như khoản lợi nhuận lớn từ hoạt động tài chính dưới dạng bán công ty con/chuyển nhượng một phần vốn/định giá lại tài sản; doanh nghiệp nợ vay và thuê tài chính ngắn hạn/dài hạn nhiều hay ít; các khoản phải thu chiếm tỷ trọng lớn không, đặc biệt là các khoản phải thu khác dưới dạng tạm ứng cho cán bộ nhân viên lên tới hàng chục tỷ, thậm chí hàng trăm tỷ đồng cho thấy doanh nghiệp quản trị tài chính yếu kém/mờ ám; các khoản đầu tư ngắn hạn/dài hạn làm những việc gì, vì có không ít doanh nghiệp đầu tư dưới dạng uỷ thác cho cá nhân/tổ chức mà chúng ta không rõ họ mang tiền đi đâu, sử dụng vào những việc gì thì đó có thể tiềm ẩn rủi ro rất lớn; hàng tồn kho có dấu hiệu gì bất thường không, đáng chú ý không.
-
Phân tích mô hình kinh doanh: Doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực/ngành nghề gì, sản phẩm chính là gì, thị trường mục tiêu như thế nào, khách hàng của nó là ai, nhà cung cấp của nó là ai, doanh thu lớn nhất đến từ sản phẩm gì, lợi nhuận lớn nhất đến từ sản phẩm gì, nó mua nguyên vật liệu/hàng hoá từ đối tác nào/nhà cung cấp nào, sản xuất/vận hành ra sao, phân phối sản phẩm/hàng hoá ra sao, lợi thế cạnh tranh của nó là gì, điểm yếu của nó là gì. Từ đó, biết được các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của nó, cũng như yếu tố đầu vào và yếu tố đầu ra khi thay đổi sẽ ảnh hưởng đến doanh thu/lợi nhuận kinh doanh của nó, trên cơ sở đó giúp nhà đầu tư có khả năng phán đoán triển vọng tương lai và dự báo kết quả kinh doanh của nó tương đối chính xác, còn nếu chúng ta không thực sự hiểu về mô hình hoạt động kinh doanh của nó thì mọi dự đoán chỉ mang tính chất cảm tính/hời hợt/mông lung. Cón nếu nhà đầu tư hiểu rõ triển vọng tương lai của doanh nghiệp trong vài năm tới thì tâm lý rất an tâm, vững vàng, cho dù mua xong, giá cổ phiếu giảm cũng không làm nhà đầu tư nghi ngờ/lo lắng/bất an/sợ hãi, thậm chí còn cho rằng đó chính là cơ hội mua thêm cổ phiếu.
-
Phân tích Ban lãnh đạo doanh nghiệp: Đánh giá phẩm chất Ban lãnh đạo doanh nghiệp là việc làm tương đối khó, trên thực tế không ít nhà đầu tư “nhìn gà hoá cuốc, thấy đỏ tưởng chín” để rồi chọn mặt gửi vàng nhầm chỗ, phải nhận kết cục cay đắng, bi thương.
Trong doanh nghiệp, vai trò của Ban lãnh đạo là hết sức to lớn, chèo lái con thuyền đến bến bờ vinh quang hạnh phúc được hay không là phụ thuộc nhiều vào tài năng, đức độ của người lãnh đạo. Vì vậy, nhà đầu tư chỉ nên rót vốn đầu tư vào những doanh nghiệp có Ban lãnh đạo tâm huyết, có tầm và có tâm. Hãy tránh xa doanh nghiệp có Ban lãnh đạo yếu kém về chuyên môn, tệ hại về nhân cách, chỉ lo bòn rút vào túi riêng, gian dối với cổ đông, khua môi múa mép, trốn tránh trách nhiệm, nội bộ đấu đá lẫn nhau, lùa gà úp sọt cổ đông .v.v. gây ra tai hại cho biết bao cổ đông, đối tác, khách hàng, làm ảnh hưởng xấu đến môi trường đầu tư và đặc biệt là suy giảm lòng tin của nhiều nhà đầu tư đối với thị trường chứng khoán.
7. PHÂN TÍCH KỸ THUẬT
-
Nhà đầu tư biết cách phân tích kỹ thuật và sử dụng các chỉ báo kỹ thuật để tìm kiếm điểm mua bán tối ưu hiệu quả. Ví dụ khi giá cổ phiếu rơi về vùng hỗ trợ thì thường sẽ đảo chiều bật tăng trở lại vì tại vùng hỗ trợ đánh thẳng vào tâm lý, suy nghĩ của nhà đầu tư, bởi vậy làm cho hầu hết các nhà đầu tư thực hiện lệnh mua nhiều hơn lệnh bán.
-
Nhưng nhà đầu tư cần đặc biệt lưu ý rằng nếu gặp cổ phiếu tốt, định giá P/E quá rẻ thì không nên biểu đồ gì hết, không nên chần chừ/do dự/dè dặt/đắn đo/cò kè bớt một thêm hai làm gì mà hãy mạnh dạn mua quyết liệt/mua nhiệt tình.
8. KIỂM SOÁT TỐT TÂM LÝ, CẢM XÚC
-
Việc kiểm soát tốt tâm lý, cảm xúc khi đầu tư chứng khoán rất quan trọng, có tác dụng giúp nhà đầu tư tránh rơi vào tâm lý lo sợ/hoang mang/bốc đồng/hưng phấn quá mức, dẫn đến hành động bồng bột/nông nổi/fomo, hệ quả dễ dẫn tới sai lầm/hiệu quả thấp/rất khó thành công.
-
Nhà đầu tư huyền thoại Warren Buffett có câu nói tuyệt vời rằng: “Thành công trong đầu tư không tương quan với IQ … điều bạn cần là khí chất để kiểm soát những thôi thúc khiến người khác gặp rắc rối trong đầu tư”.
-
Để tâm lý vững vàng, đầu óc luôn tỉnh táo, sáng suốt nhìn nhận sự việc tinh tường bằng cách không ngừng nâng cao nhận thức, rèn luyện tính cách trở nên trầm ổn, ý thức tuân thủ kỷ luật, ngoài ra mỗi ngày dành khoảng 15 phút ngồi thiền, nghe nhạc thiền, chế độ ăn uống hợp lý và mỗi ngày cố gắng dành ít nhất 30 phút luyện tập thể dục để nâng cao sức khoẻ, tinh thần sảng khoái.
BẮC CAO MINH
- Để tìm hiểu kỹ lưỡng về “CHIẾN LƯỢC DỊCH CHUYỂN TĂNG GIÁ TRỊ CHẤT LƯỢNG” của tác giả Bắc Cao Minh và rất nhiều các bài viết có giá trị chất lượng, hữu ích, thiết thực về đầu tư chứng khoán thì quý nhà đầu tư truy cập vào trang blog cá nhân của Bắc Cao Minh dưới đây nhé. Trân trọng.
Trang blog: baccaominh.blogspot.com