Hòa Phát, KLH Dung Quất và các kế hoạch 5 năm của Trung Quốc.
Từ Dung Quất GD1…
Năm 2016, Trung Quốc ban hành kế hoạch 5 năm lần thứ 13, trong đó trọng tâm với ngành thép là đàn áp và thanh lọc 150 triệu tấn công suất thép làng nghề, thép công nghệ cũ, thép quy mô nhỏ. Chính nhờ kế hoạch này mà ngành thép Việt Nam nhẹ gánh nỗi lo thép nhập lậu Trung Quốc và mới ngoi lên được phần nào. Trước đó, Việt Nam phải dựng nên 1 loạt thuế bảo hộ, giờ thì không cần hàng rào thuế, HPG vẫn dư sức cạnh tranh về giá với đám thép Trung Quốc, thậm chí HPG còn trực tiếp xuất khẩu phôi cho các doanh nghiệp Trung Quốc.
Và như chúng ta thấy, Hòa Phát “cổ vũ” kế hoạch 5 năm lần thứ 13 bằng KLH Dung Quất GD1 năm 2017 với công suất 5.6 triệu tấn. Công suất tăng gấp 3, thị phần tăng gấp đôi và có dấu hiệu bứt tốc thấy rõ vào 2020 và tới đây dự kiến chiếm tới hơn 40% thị phần thép xây dựng (kế hoạch tiêu thụ hơn 4 triệu tấn thép/ tổng tiêu thụ thép của VN 2020 là 10.47 triệu tấn)
…đến đề xuất làm GD2 ngay trong 2021
Đến hẹn lại lên, Trung Quốc mới đây đã công bố kế hoạch 5 năm lần thứ 14 (2021-2025) với quyết tâm đạt đỉnh cacbon và hướng tới giảm về ngưỡng trung tính vào năm 2060.
Năm 2019, lượng khí thải carbon dioxide của Trung Quốc đạt 9,826 tỷ tấn, chiếm 28,76% tổng lượng khí thải của thế giới và là nền kinh tế phát thải carbon lớn nhất thế giới. Trong đó, ngành điện thải ra 3,936 tỷ tấn carbon, chiếm 40,05%; ngành giao thông phát thải 916 triệu tấn carbon, chiếm 9,32%; ngành đời sống thải ra 762 triệu tấn carbon, chiếm 7,76%; thép ngành công nghiệp thải ra khoảng 15% lượng carbon.
Với một trong các trọng tâm giảm thiểu phát thải cacbon là ngành thép, ngay sau khi kế hoạch 5 năm 2021-2025 được thông qua, tại Diễn đàn Phát triển Sắt và Thép Trung Quốc năm 2021 (lần thứ 12) với tên gọi “Kế hoạch hành động giảm thiểu các-bon và giảm thiểu các-bon trong ngành thép” đã đề ra 5 lộ trình thực hiện là: thúc đẩy bố cục xanh, tiết kiệm năng lượng và hiệu quả năng lượng, và tối ưu hóa việc sử dụng. Đi cùng với đó là khẩu hiệu đanh thép: Thép thế giới nhìn Trung Quốc, Thép Trung Quốc nhìn Hà Bắc, Thép Hà Bắc nhìn Đường Sơn. Mục tiêu “đến năm 2025, ngành thép sẽ đạt được mức phát thải carbon cao nhất; đến năm 2030, lượng phát thải carbon của ngành thép sẽ giảm 30% so với mức cao nhất và dự kiến rằng lượng khí thải carbon sẽ giảm 420 triệu tấn. "
Các thành phố có thứ hạng chất lượng không khí thấp nhất chủ yếu tập trung ở Hà Bắc, Hà Nam, Sơn Đông và Sơn Tây. Bốn tỉnh này chiếm 40,51% sản lượng thép thô của của Trung Quốc, và tổng sản lượng tại năm 2020 khoảng 431,4 triệu tấn. Nếu Trung Quốc tiếp tục áp dụng hạn chế sản lượng ở các tỉnh này, trên cơ sở tham chiều mức giảm sản lượng của Đường Sơn, lượng thép thô tồn kho tại 4 tỉnh trên dự kiến sẽ giảm khoảng 70 triệu tấn. Tính theo sản lượng thép thô Trung Quốc 2020 là 1,065 tỷ tấn, tương đương với mức giảm 6,57% so với cùng kỳ năm trước.
Vua không nói chơi. 7 nhà máy thép vi phạm quy định môi trường ở Đường Sơn phải cắt giảm 50% sản lượng từ nay cho đến 30/6, và giảm 30% trong nửa cuối năm 2021, 16 cơ sở gia công thép khác cũng sẽ phải cắt giảm 30% sản lượng từ nay đến cuối năm tương ứng ảnh hưởng đến sản lượng gang của Đường Sơn khoảng 30 triệu tấn. Mạnh mẽ hơn, 48 nhà máy thép tại Đường Sơn mới đây bị phạt hơn 280 triệu đô vì vi phạm quy định phát thải.
Sơn Đông cũng không nằm ngoài xu hướng, mới đây tỉnh này đề ra kế hoạch giảm 18.76 triệu tấn công suất luyện thép và 13,97 triệu tấn công suất luyện gang. Khuyến khích các công ty quy trình dài chuyển đổi lò cao chuyển đổi thành công ty quy trình ngắn lò điện. Đến năm 2025, hơn 10% công ty quy trình dài chuyển đổi lò cao sẽ hoàn thành chuyển đổi quy trình ngắn lò điện. Giảm công suất sản xuất luyện cốc 2,95 triệu tấn. (中国钢铁工业协会)
Xa hơn, với kế hoạch giảm 420 triệu tấn cacbon ngành thép, ước tính công suất lò cao phải giảm tương ứng 200 triệu tấn công suất (để tạo ra 1 tấn thép lò cao sẽ thải ra môi trường 2.1 tấn khí thải cacbon ). Để không tạo ra khủng hoảng nguồn cung, Trung Quốc có các cách: thúc đẩy chuyển đổi sản xuất thép bằng lò EAF với tỷ lệ phát thải thấp hơn nhiều (1 tấn thép lò điện chỉ thải ra 282kg phát thải cacbon);Tăng hiệu suất sử dụng của các nhà máy BOF hiện hữu; Điều tiết lại hoạt động XNK…Bằng cách nào đi nữa, ngành thép thế giới mà cụ thể là Đông Nam Á sẽ có dư địa tăng trưởng khi mà Trung Quốc vốn chiếm tới hơn gần 60% sản lượng thép toàn thế giới.
Và một lần nữa, HPG có kế hoạch làm ngay làm sớm KLH Dung Quất 2, nhanh hơn chia sẻ trước đó của chủ tịch Trần Đình Long tại ĐHCĐ 2020. Đánh trọng tâm vào mảng thép HRC khi sản xuất trong nước mới chỉ đáp ứng được khoảng 60% nhu cầu HRC hằng năm. Hiện tại, Ấn Độ và Trung Quốc là 2 đối tác chính bù đắp lượng thiếu hụt HRC cho Việt Nam và Trung Quốc đang giảm dần xuất khẩu HRC – giảm gần 60% so với 2016.
Nguồn cung “ngoại nhập” suy yếu, áp lực canh tranh không nhiều với vị thế dẫn đầu, quy mô tăng nhanh với khẩu hiệu làm đâu bán hết đó – Hòa Phát đang tiến tới ngưỡng thị phần áp đặt xu hướng giá cho toàn ngành. Với triển vọng hạ tầng mạnh mẽ trong 10 năm tới của Việt Nam như phân tích mới đây của quỹ DC, nhu cầu sắt thép là rất lớn đảm bảo về phía cầu cho ngành thép. Vị thế của Hòa Phát hôm nay chính là tầm nhìn của BLĐ và sự nắm bắt cơ hội mà ngành thép Trung Quốc tạo ra, Hòa Phát giờ đây không chỉ là một trụ cột của sàn chứng khoán, mà còn là trụ cột trong tương lai của ngành công nghiệp nặng Việt Nam.