Vì sao nghiên cứu hàm cầu và độ co giãn trước tiên?
Đơn giản Hàm cầu và độ co giãn là nền tảng của kinh tế học:
- Thể hiện hành vi của người tiêu dùng: Hàm cầu mô tả mối quan hệ giữa giá cả của một sản phẩm và lượng hàng hóa mà người tiêu dùng sẵn sàng mua. Đây là một trong những khái niệm cơ bản nhất trong kinh tế học, giúp chúng ta hiểu được nhu cầu của thị trường và cách người tiêu dùng đưa ra quyết định mua hàng.
- Đo lường độ nhạy cảm của cầu: Độ co giãn của cầu cho biết mức độ phản ứng của lượng cầu khi giá cả thay đổi. Hiểu rõ độ co giãn giúp các doanh nghiệp đưa ra quyết định về giá cả sản phẩm, các nhà hoạch định chính sách đưa ra các biện pháp điều tiết thị trường hiệu quả.
- Là công cụ phân tích thị trường: Hàm cầu và độ co giãn là công cụ hữu hiệu để phân tích các thị trường khác nhau. Chúng giúp chúng ta dự đoán được tác động của các yếu tố như thay đổi thu nhập, giá cả hàng hóa thay thế, hàng hóa bổ sung lên lượng cầu.
- Nền tảng cho các khái niệm phức tạp hơn: Hiểu rõ về hàm cầu và độ co giãn là tiền đề để bạn nghiên cứu các khái niệm phức tạp hơn như cân bằng thị trường, sản xuất, lợi nhuận của doanh nghiệp, và các chính sách kinh tế vĩ mô.
Hàm cầu
Là hàm toán học thể hiện sự phụ thuộc của nhu cầu vào các yếu tố có ảnh hưởng đến nhu cầu trong một khoảng thời gian nhất định
Ví dụ, để mô tả mối quan hệ giữa lượng cầu hoa hồng và các yếu tố ảnh hưởng đến nó, chúng ta có thể sử dụng hàm cầu:
Qx = f(Px, I, Py)
Trong đó:
- Qx: Lượng cầu của hàng hóa X (hoa hồng)
- Px: Giá của hàng hóa X (hoa hồng)
- I: Thu nhập của người tiêu dùng (người mua hoa)
- Py: Giá của hàng hóa Y (hoa khác hoặc bình hoa)
Hàm cầu này cho biết lượng cầu của hàng hóa X phụ thuộc vào giá của chính nó (Px), thu nhập của người tiêu dùng (I) và giá của các hàng hóa liên quan (Py).
Đường cầu
Đường cầu là đồ thị của hàm cầu, với trục tung biểu diễn giá cả và trục hoành biểu diễn lượng cầu. Đường cầu thường có độ dốc âm, thể hiện mối quan hệ nghịch giữa giá cả và lượng cầu.
Tại sao đường cầu lại có độ dốc âm?
-
Quy luật cầu: Quy luật cầu cho rằng, khi giá của một hàng hóa tăng lên, lượng cầu về hàng hóa đó thường giảm đi, và ngược lại. Điều này được giải thích bởi:
- Hiệu ứng thay thế: Khi giá của một hàng hóa tăng lên, người tiêu dùng có xu hướng tìm kiếm các sản phẩm thay thế có giá cả phải chăng hơn.
- Hiệu ứng thu nhập: Khi giá của một hàng hóa tăng lên, sức mua của người tiêu dùng giảm đi, khiến họ không thể mua được nhiều hàng hóa như trước.
-
Biểu diễn đồ thị: Để thể hiện mối quan hệ nghịch này trên đồ thị, đường cầu phải có độ dốc âm. Điều này có nghĩa là khi ta di chuyển từ trái sang phải trên đường cầu, giá cả tăng lên và lượng cầu giảm đi.
Vì sao hàm cầu là Q theo P nhưng đường cầu bị đảo ngược lại (P tung - Q hoành)?
Có một vài lý do lịch sử và quy ước mà các nhà kinh tế học đã thống nhất sử dụng cách biểu diễn này:
- Quy luật cầu: quy luật cầu cho thấy mối tương quan nghịch giữa giá và lượng cầu. Khi giá tăng, lượng cầu giảm và ngược lại. => Để thể hiện trực quan mối quan hệ này, việc đặt giá lên trục tung và lượng cầu lên trục hoành giúp chúng ta dễ dàng quan sát sự thay đổi của lượng cầu khi giá cả biến động.
- So sánh với các đồ thị khác: Trong kinh tế học, chúng ta thường so sánh các đồ thị khác nhau, ví dụ như đồ thị cung và cầu. => Để tạo sự thống nhất và dễ dàng so sánh, các nhà kinh tế học đã thống nhất sử dụng cách biểu diễn giá trên trục tung và lượng trên trục hoành cho cả đường cầu và đường cung.
- Phân tích biến số phụ thuộc và độc lập: Trong nhiều trường hợp, chúng ta xem giá là một biến số độc lập (tức là giá có thể thay đổi và ảnh hưởng đến lượng cầu), còn lượng cầu là biến số phụ thuộc (tức là lượng cầu phụ thuộc vào giá). Việc đặt biến độc lập trên trục hoành và biến phụ thuộc trên trục tung là một quy ước phổ biến trong nhiều lĩnh vực khoa học, không chỉ riêng kinh tế học.
Độ co giãn
Độ co giãn là một khái niệm quan trọng trong kinh tế học, dùng để đo lường mức độ phản ứng của một biến số khi một biến số khác thay đổi. Độ co giãn của cầu đo lường mức độ nhạy cảm của lượng cầu đối với sự thay đổi của giá cả hoặc các yếu tố khác như thu nhập, giá cả của các hàng hóa liên quan.
Ở đây chúng ta nghiên cứu độ co giãn của cầu theo 3 biến trong hàm cầu.
Độ co giãn theo giá
Cho biết mức độ thay đổi về nhu cầu của người mua hàng khi giá của chính hàng hóa đó thay đổi
Logic đơn giản là khi giá một hàng hóa tăng, người ta giảm nhu cầu mua nó lại
Hoặc
Ý nghĩa: khi giá hàng hóa X thay đổi 1% thì nhu cầu về hàng hóa đó sẽ thay đổi bao nhiêu %.
Đường cầu thường dốc xuống do độ co giãn âm (giá tăng thì nhu cầu giảm)
Độ co giãn theo thu nhập
Logic đơn giản là khi người ta có thu nhập tăng lên/giảm xuống thì nhu cầu mua hàng hóa sẽ tăng/giảm theo.
Giả sử khi thu nhập của người tiêu dùng tăng 10%, lượng cầu về ô tô tăng 15%. Vậy độ co giãn của cầu theo thu nhập đối với ô tô sẽ là:
E(I) = (%ΔQ) / (%ΔI) = 15% / 10% = 1.5
Điều này cho thấy ô tô là một hàng hóa thường, khi thu nhập tăng, người tiêu dùng sẽ sẵn sàng chi tiêu nhiều hơn cho ô tô.
Phân loại
Hàng hóa thông thường:
- Hàng hóa cần thiết: Đây là những hàng hóa mà người tiêu dùng vẫn mua dù thu nhập có tăng hay giảm, nhưng lượng cầu sẽ tăng khi thu nhập tăng. Ví dụ: thực phẩm, điện, nước.
- Hàng hóa xa xỉ: Đây là những hàng hóa mà người tiêu dùng chỉ mua khi thu nhập của họ đủ cao. Ví dụ: ô tô, du lịch, đồ trang sức.
Hàng hóa cấp thấp:
- Đây là những hàng hóa mà người tiêu dùng sẽ mua ít hơn khi thu nhập tăng. Ví dụ: mì gói, gạo rẻ tiền, quần áo cũ. Khi thu nhập tăng, người tiêu dùng thường chuyển sang tiêu dùng những sản phẩm có chất lượng cao hơn.
Độ co giãn chéo
Logic đơn giản là khi một hàng hóa thay thế của một hàng hóa có giá tăng/giảm thì người ta có xu hướng giảm/tăng mua loại hàng hóa thay thế đó và chuyển sang mua thêm/giảm mua với loại hàng hóa đang xét. Dẫn đến thay đổi trong nhu cầu của loại hàng hóa đang xét
Phân loại hàng hóa dựa trên độ co giãn chéo của cầu:
- Hàng hóa thay thế: Hai hàng hóa được xem là hàng hóa thay thế khi giá của hàng này tăng lên sẽ khiến người tiêu dùng chuyển sang tiêu dùng hàng kia nhiều hơn. Điều này dẫn đến độ co giãn chéo của cầu có giá trị dương.
Ví dụ về Hàng hóa thay thế: Cà phê và trà
Giả định: Khi giá cà phê tăng 10%, lượng cầu về trà tăng 5%.
Tính toán: Độ co giãn chéo = (%ΔQ_trà) / (%ΔP_cà phê) = 5% / 10% = 0.5
Kết luận: Cà phê và trà là hàng hóa thay thế. Khi giá cà phê tăng, người tiêu dùng có xu hướng chuyển sang tiêu dùng trà nhiều hơn.
- Hàng hóa bổ sung: Hai hàng hóa được xem là hàng hóa bổ sung khi việc sử dụng một hàng hóa đi kèm với việc sử dụng hàng hóa kia. Khi giá của một hàng hóa tăng, nhu cầu đối với hàng hóa còn lại thường giảm. Điều này dẫn đến độ co giãn chéo của cầu có giá trị âm.
Ví dụ về Hàng hóa bổ sung Xăng và ô tô:
Giả định: Khi giá xăng tăng 15%, lượng cầu về ô tô giảm 8%.
Tính toán: Độ co giãn chéo = (%ΔQ_ô tô) / (%ΔP_xăng) = -8% / 15% ≈ -0.53
Kết luận: Xăng và ô tô là hàng hóa bổ sung. Khi giá xăng tăng, chi phí sử dụng ô tô cũng tăng, khiến người tiêu dùng giảm nhu cầu mua ô tô.
Xin kết thúc phần này ở đây!
