TOP THỦ THUẬT XÀO NẤU BÁO CÁO TÀI CHÍNH TRÊN THẾ GIỚI – THỰC HÀNH Ở VIỆT NAM (P1) (các thủ thuật này ở VN chưa có luật/nghị định hướng dẫn nên vẫn nằm trong giới hạn cho phép của các Công ty, chỉ là không đúng với bản chất và thiệt thòi thuộc về cổ đông)
Trước khi chuyển qua mảng đầu tư và tư vấn về tài chính, mình có thời gian làm việc tầm 4 năm ở 1 trong tứ đại gia của ngành kiểm toán, có một điều Việt Nam làm rất giỏi không khác gì các chú ở bên TQ đó chính là nghệ thuật sao chép, vấn đề mình sẽ đề cập ở dưới chính là Nghệ thuật xào nấu số liệu báo cáo tài chính (“Master Chef”) mà các Công ty/ Tập đoàn ở Việt Nam đang sử dụng. Nếu mọi người muốn tìm hiểu kỹ hơn có thể xem thêm ở link http://www.accounting-degree.org/scandals/
1/ Mua bán công ty/ dự án (Worldcom): Thông thường các công ty sắp đến thời hạn nộp báo cáo tài chính mà không đạt được chỉ tiêu đã hứa với cổ đông thì thông thường sẽ nghĩ tới các thủ thuật nhằm tạo ra lợi nhuận (mặc dù có thể không tạo ra được dòng tiền trên báo cáo tài chính).
Ví dụ: TDH trong các năm 2015 và 2016 đã chuyển nhượng 2 dự án cho FDC là Dự án Khách sạn Thông Đức và Phúc Thịnh Đức và ghi nhận lãi từ các dự án này lên tới 40-50 tỷ (chưa kể việc hoàn nhập hơn 60 tỷ do ghi giảm lập dự phòng vào Thông Đức từ năm 2014). Sau đó, từ 2015->2017 TDH đã nắm giữ tỷ lệ ở FDC tầm 43% nhưng không tuyên bố kiểm soát và ghi nhận lợi nhuận luôn các nghiệp vụ trên (nhưng không thu tiền về - nghiệp vụ cấn trừ), cho tới 30.6.2018, TDH công bố FDC thuộc quyền kiểm soát và nghiễm nhiên ghi nhận một khoản lãi gần 50 tỷ (do đánh giá lại tài sản của FDC)…thực tế lợi nhuận $TDH chỉ tạo ra trong kỳ tầm 20 tỷ.
Nói về thủ thuật xào nấu báo cáo tài chính thì sau này TDH còn tiếp tục làm nên một pha kinh điển là Bán con gà đẻ trứng vàng (Chợ đầu mối) với giá cực kỳ rẻ mạt cho BOD vs Nhân viên thông qua chương trình ESOP, hay sử dụng các khoản doanh thu từ thương mại để làm hài lòng Cổ đông.
Kinh nghiệm: Còn nhiều vụ chuyển nhượng dự án từ các đại gia Bất động sản trên thị trường, các bác có thể tìm thấy và soi kỹ đối tượng nhận chuyển nhượng là ai và dây mơ rễ má của nó là gì? Và xem thật sự dòng tiền có chảy vào doanh nghiệp thông qua báo cáo lưu chuyển tiền tệ hay không nhé.
2/ Che dấu các khoản nợ ở ngoài bảng (Enron)
Thủ thuật này được sử dụng như một bài học kinh điển về việc sử dụng chiêu thành lập hàng trăm công ty với mục đích đặc biệt để giấu các khoản lỗ và nợ. Các công ty này được phân loại là không cần phải được báo cáo trong BCTC hợp nhất của Enron, như ví dụ bên dưới ta có thể thấy A, B và D là các công ty đang có lãi và được hợp nhất vào A, riêng D được lập ra chỉ mục đích là sân sau và là thằng phải ôm hết các khoản lỗ và nợ phải trả.
Kinh nghiệm: Ở thị trường Việt Nam, hành vi này được sử dụng một cách tinh vi hơn ở các ngân hàng, đó là lý do tại sao mọi người thấy các khoản dự phòng vào các công ty niêm yết/ đầu tư giảm mạnh. Đơn giản, chỉ cần có 1 sân sau như công ty D chấp nhận mua lại các trái phiếu/ cổ phiếu này với giá cao hơn lúc đầu tư -> hoàn nhập dự phòng và giảm luôn các khoản lỗ - BRAVO
3/ Sale and Lease back hay Lease and buy Back (Lehman Brothers): Có rất nhiều bài viết hay về Sale and lease back và gần đây bài của bạn Long Phan có viết về nghiệp vụ của Vietjet Air, thì bản chất sâu xa của nghiệp vụ này như thế nào mọi người nhìn như hình bên dưới (lấy luôn ví dụ của Viejet $VJC):
Kinh nghiệm: Sale và lease back chủ yếu giúp các Công ty tài trợ về vốn trong khoảng thời gian trung và dài hạn, nghĩa là, việc ghi nhận kiểu này tức là ăn lãi của tương lai và trả lãi dần dần…nên canh thời điểm sau khi thực hiện các nghiệp vụ này và nhảy dù một cách an toàn nhất…
4/ Take a big bath (healthsouth): Đây là hình thức kiểu như đã xấu rồi thì làm cho nó xấu luôn, đập đi xây lại – nếu nhìn vào bản chất thì chả có gì nghiêm trọng, nhưng thực ra ẩn sâu bên trong là cả một sự tính toán cẩn thận (ví dụ: bán đi một lượng lớn cổ phiếu trước ngày công bố các khoản lỗ khổng lồ)…Nghiệp vụ này được tạo ra bằng cách làm xấu thêm tình hình kinh doanh của doanh nghiệp thông qua việc xử lý các khoản còn tồn đọng như phải thu, phải trả, hàng tồn kho…
Ví dụ điển hình nhất cho nghiệp vụ này chính là em $TTF, khi thị trường đã dần dần quen với việc lỗ cả trăm tỷ thì gần đây nhất báo cáo tài chính tháng 6/2018 công bố lỗ thêm tầm 700 tỷ, giá cổ phiếu bị dìm xuống 2.5 rồi lại băng về lại 3.5 (ai có thông tin bán trước thời điểm 3.5 thì cũng có khoản lãi tương đối ở bước giá này)…tuy nhiên, kịch hay còn ở phía trước, dự kiến sẽ còn có nhiều thay đổi để tạo ra một bước nhảy sau Take a big bath, toàn bộ tàn dư đã được xử lý gần trọn vẹn 2018-2020 và đây cũng là cơ hội cho TTF
5/ Hợp nhất kinh doanh hay hợp nhất tài sản (Business acquisition hay Assets acquisition)
Thủ thuật này thực sự ngay cả những gạo cội trong nghành kế toán/ kiểm toán cũng khó có thể nhận ra được, nói sao cho các chứng sĩ vừa mới gia nhập có thể hiểu nhỉ, mình sẽ định nghĩa đơn giản như sau nhé:
Công ty A mua trên 51% công ty B – tài sản công ty B bao gồm nhiều hoạt động/ nhiều dự án triển khai -> nghiệp vụ này là Hợp nhất kinh doanh -> tạo ra lợi thế thương mại -> lợi thế này sẽ phân bổ hàng năm như một khoản chi phí
Công ty A mua 100% công ty B -> công ty B chỉ có một miếng đất duy nhất -> đây được xem là hợp nhất tài sản -> toàn bộ số tiền bỏ ra ghi nhận luôn là tài sản mua vào.
Vấn đề là gì? Nhìn xem ví dụ bên dưới nhé:
Nói thiệt là nhìn con số lợi thế thương mại của $NVL ở bên dưới, chắc bét tui cũng chả biết được từ đâu mà ra, và việc xào nấu số liệu lãi lỗ là chuyển rất là bình thường…
Kết luận: trên đời có 2 thứ không đáng tin trong đó có báo cáo kiểm toán. Vì sao? Vì các anh em kiểm toán có một thứ rất thần thánh chính là MỨC TRỌNG YẾU, cứ thấp hơn mức trọng yếu thì sống chết mặc bay……
7/ Trích lập dự phòng và hoàn nhập dự phòng – con dao 2 lưỡi
Theo quy định khi có nghi ngờ về khả năng thu hồi các khoản phải thu, hàng tồn kho hay giá trị hợp lý của các khoản đầu tư vào công ty con, công ty liên kết hoặc các khoản đầu tư khác thì doanh nghiệp bắt buộc phải trích lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho/ phải thu/ đầu tư. Tuy nhiên, việc trích lập dự phòng này khó có thể thực hiện đúng như quy định thay vào đó các thủ thuật khác được xử lý để không phải đánh giá theo giá trị hợp lý.
Ví dụ nhé:
$NVL: Gần 23 công ty con và hơn 4 công ty liên kết với tổng số vốn hơn 24,000 tỷ tuy nhiên dòng trích lập dự phòng tại thời điểm 30.6.2018 đều là Zero, điều này nghĩa là gì, hơn 24,000 tỷ đầu tư vào các công ty này là hiệu quả. Việc này có thể nhìn thấy rõ là sau vụ án Vũ nhôm rất và rất nhiều dự án của $NVL đang nằm im và việc ghi nhận doanh thu từ các công ty con phía dưới ít nhiều ảnh hưởng, do đó bằng một câu rất thần thánh bên dưới “Ban Tổng giám đốc không thể xác nhận giá trị hợp lý của các khoản đầu tư trên do các công ty chưa niêm yết trên thị trường chứng khoán và không có thông tin về giá trị hợp lý của các khoản đầu tư này…ôi giời ôi…bác kiểm toán viên nào ký lên báo cáo này mình cũng hơi thấy sợ cho bác ấy, vì sao, vì Ban Tổng còn không xác định được rằng giá trị hợp lý hơn 24,000 tỷ có hợp lý hay không mà bác ấy bảo True and Fair, OK các bác đã hiểu rồi nhé.
$MSN: Tại thời điểm 30.6.2018, Công ty có đầu tư hơn 14,000 tỷ vào các công ty con và theo một cách giải thích khác rằng “công ty không đánh giá lại giá trị hợp lý vì Chuẩn mực Việt nam chưa có hướng dẫn”, thực ra TT228/229 đã nêu rõ phương pháp xác định việc trích lập dự phòng theo book value nhưng hầu như các công ty này đều bỏ qua…
$TTF: Vụ hàng tồn kho đã được xử lý triệt để vào 30.6.2018 nhưng đâu đó cổ đông cảm giác bị lừa vì tại thời điểm tháng 4/2018 bác Tín đã tuyên bố rằng Hàng tồn kho nguyên liệu tồn kho sẽ bị lỗ đặc biệt là hàng tồn kho đã qua chế biến, nếu thế thì thời điểm 31.12.2017 phải xử lý luôn và đồng nghĩa với việc lập thêm dự phòng tầm 150 tỷ. Nhưng rồi cả các anh kiểm toán lẫn công ty vẫn cho rằng tôi có thể thu được lợi nhuận trong tương lai và chấp nhận không lập thêm dự phòng, $TTF sống sót trên sàn và rồi tới 30.6.2018 tuyên bố giải quyết luôn và lỗ thêm 700 tỷ thay mặt cho cổ đông TTF muốn đập vô cái bô
Kinh nghiệm: các bác thử nghĩ xem nhé, vào một ngày đẹp trời bổng nhiên các em này thông báo là công ty trích lập dự phòng giảm giá tầm 5% thôi, tức là ảnh hưởng lợi nhuận của $NVL đâu đó 1,200 tỷ, của $MSN là 700 tỷ…
(hết phần 1) dài quá
Tuantiensinh
